Cari Hesap Nedir?

Cari hesap, sürekli ticari ilişkisi olan taraflar arasında hesaplamayı kolaylaştırır. Taraflar, sürekli alacaklı ve borçlu oldukları durumlarda her seferinde ödeme yapmak yerine bunları kayda geçirir ve belirli dönemlerde mahsup işlemi yaparak emek ve zaman tasarrufu sağlarlar.

Cari hesap işleyişi genellikle iki süre üzerine kuruludur. Bu süreler; cari hesap sözleşmesinin süresi ve her bir hesap döneminin süresi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Anlaşma veya yasal gereklilikler doğrultusunda hesabın kapanması gereken zamanlarda taraflar borç ve alacaklarını karşılıklı olarak tespit ederler, alacak ve borç miktarları belirlenir. Artan alacak miktarı yeni dönem carisine “alacak/matlup” olarak kaydedilir ancak henüz ödenmez. Cari hesap sözleşmesinin sonunda ise hangi tarafın alacağı kaldıysa, bu tutar ödenir.

Cari hesap sözleşmesi belirli bir süre için yapılırsa, sürenin sona ermesiyle birlikte sözleşme sona erer. Belirsiz süreli cari hesap sözleşmelerinde ise taraflar herhangi bir süreye bağlı olmaksızın sözleşmeyi feshedebilirler.

Hesap dönemi, sözleşmeyle belirlenebilir; belirlenmemişse ve bu konuda ticari bir uygulama yoksa, her takvim yılının son günü hesabın kapatılması günü olarak kabul edilir.

Cari Hesapta Önem Arz Eden Hususlar

Cari hesap sözleşmesi Türk Ticaret Kanunu’nun 89. maddesinde düzenlenmiştir.

Bu kapsamda, cari hesap sözleşmesi şu şekilde tanımlanır: İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra arta kalan tutarı isteyebileceklerine dair yapılan sözleşmedir.

Cari hesapta, her bir hesap dönemi sonunda ortaya çıkan fark; sonraki hesap dönemine alacak olarak yazılmaktadır. Bakiye tespitini gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içerisinde itirazda bulunmazsa bakiyeyi kabul etmiş sayılır. Bu durumda, borç karşı tarafça kabul edilmiş sayılacağından borç yeniden doğmuş olur.

• Cari hesap sözleşmesi yazılı şekle tabi olup yazılı yapılmadıkça geçerli olmaz.
• Cari hesap sözleşmesini tacir olmayan kimseler de yapabilmektedir.
• Cari hesaba kaydedilen alacak ve borçların temelini oluşturan sözleşme ve işlemin iptal edilmesi halinde buna ilişkin kalemler cari hesaptan çıkartılır.
• Cari hesabın alacak kısmına yazılan tutarlara (anaparaya) alındıkları günden itibaren faiz işlemeye başlar.
• Taraflar, cari hesapta henüz birbirinden bir talepte bulunmadığından borçlu temerrüdünden ve temerrüt faizinden söz edilemez. 
• Cari hesapta yer alan alacaklar bakımından zamanaşımı işlemez. Sözleşme süresinin bitmesiyle zamanaşımı süresi işlemeye başlamaktadır.
• Cari hesaba kaydedilen alacaklar tek başına hacze konu olamaz, hesap bakiyesi haczedilebilir.
• Bir alacağın cari hesaba kaydı borcun yenilendiği anlamına gelmez. Borcun yenilenmesi hesabın kesilip bir ay içerisinde itiraz edilmemesi halinde olur. 
• Cari hesap sözleşmesinin tarafları tacirse ve üç aydan uzun süreliyse sözleşme bileşik faiz işletilebilmektedir.

Cari Hesaba Geçirilebilecek Alacaklar

Cari hesap sözleşmesi hukuki sebep veya ilişkiden doğabilir. Cari hesap sözleşmesi temelinde bir takas işlemi olduğu için önemli olan husus aynı cinsten iki şeyin olmasıdır. 

Kural olarak cari hesaba; cari hesap sözleşmesinin kurulmasından sonra var olan alacaklar geçirilmektedir. Taraflar aralarında anlaşarak aksini kararlaştırabilir ve önceki borç ve alacak kalemlerini de yazabilirler. 

Kambiyo senedinin cari hesaba kaydı ise; senedin bedelinin tahsil edilmesi halinde geçerli olmak şartıyla gerçekleşmiş sayılır. Cari hesaba kaydedilmiş fakat bedeli tahsil edilmemiş olan kambiyo senedi sahibine geri verilir ve kaydı silinir. 

Hesabın kapatılması sırasında şartın gerçekleşmiş olması şartıyla; şarta bağlı alacaklar da cari hesaba geçirilebilmektedir.

Cari Hesaba Geçirilemeyecek Alacaklar

Cari hesap temelde bir takas işlemidir. Bu sebeple; takasın koşullarını sağlamayan alacaklar cari hesaba geçirilemez. Alacaklının rızası dışında aşağıdaki alacaklar sona erdirilemez:

• Tevdi edilmiş eşyanın geri verilmesine veya bedeline ilişkin alacaklar,
• Haksız olarak alınmış veya aldatma sonucunda alıkonulmuş eşyanın geri verilmesine veya bedeline ilişkin alacaklar,
• Nafaka ve işçi ücreti gibi borçlunun ve ailesinin bakımı için zorunlu olup niteliği gereği doğrudan alacaklıya geçirilmesi gereken alacaklar.

Yukarıda sayılanlar dışında; belirli bir amaca veya ayrıya emre hazır tutulmak üzere teslim olunan para ve mallardan doğan alacaklar da cari hesaba geçirilemez.

Cari Hesabın Sona Ermesi

Cari hesap sözleşmesi belirli olarak yapılmışsa belirlenen sürenin sonunda; belirsiz ise taraflardan birinin fesih bildirimiyle sona erer. 

Belirli süreli cari hesap sözleşmesi varsa, taraflardan biri ölür veya kısıtlanırsa her iki taraf veya kanuni temsilcileri/halefleri on gün önceden haber vermek şartıyla cari hesap sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda dahi artan tutar, hesap devresi sonunda istenebilir.

Taraflardan birinin alacaklısı hesap bakiyesini haczettirdiğinde; hesap kapatılarak bakiye tespiti yapılır. Bu durumda haczin borçlusu olan taraf on beş gün içerisinde borcunu kapatmazsa diğer taraf sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK