Ceza Muhakemesinde İspat

İspat, bir cezai uyuşmazlığın doğup doğmadığı, ceza yasalarının ihlal edilip edilmediği yönündeki kuşku ve belirsizliklerin ortadan kaldırılmasıdır. İspat, kanıtlarla gerçekleşir.

Ceza muhakemesi hukukumuzda vicdani kanıt sistemi benimsenmiştir. Vicdani kanıt sistemi, ceza yargıcının belirli kanıtlarla bağlı olmadığı, sanığın leh ve aleyhinde olan kanıtların bütününü serbestçe değerlendirebildiği ve vicdanen edindiği kanıya göre hükmünü kurduğu sistemdir.

Ceza muhakemesinde kanıt serbestliği ilkesi geçerlidir. Özel hukuk yargılamasından farklı olarak belli hususların belli kanıtlarla ispat edilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.

Ceza Muhakemesinde Kanıtların Özellikleri

Ceza muhakemesinde kanıtların bazı ortak özellikleri bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sayılmıştır:

• Kanıtlar hukuka aykırı olmamalıdır.
• Kanıtlar gerçekçi olmalıdır.
• Kanıtlar akılcı olmalıdır.
• Kanıtlar ortaklaşa (müşterek) olmalıdır.

Kanıt Türleri Nelerdir?

Ceza muhakemesinde kanıtlar değişik biçimlerde sınıflandırılmaktadır. Genel olarak kabul edilen sınıflandırma: beyan, belge ve belirti kanıtları biçimindedir.

Beyan Kanıtları

Beyan kanıtları, ispat edilecek olayı doğrudan doğruya ispat eden kanıtlardır. Beyan kanıtı kendi içinde, sanık beyanı, tanık beyanı ve sanıktan başka tarafların beyanı olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

Şüpheli ve Sanık Beyanı

Şüpheli veya sanığın olay ve kendisine yüklenen suçlama hakkındaki beyanlarıdır.

Sanığın, tanık gibi bildiğini söyleme ve yemin etme yükümlülüğü yoktur. Sanık yalnızca kimliği hakkında doğru beyanda bulunmak zorundadır.

Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde belli bir yönteme uyulması gerekir:

• Öncelikle şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Şüpheli veya sanık, kimliğine ilişkin soruları doğru olarak yanıtlamakla yükümlüdür.
• Kendisine yüklenen suç anlatılır.
• Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukuksal yardımından yararlanabileceği, müdafinin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir.
• madde hükmü saklı kalmak üzere, yakalanan kişinin yakınlarından istediğine yakalandığı derhâl bildirilir.
• Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının yasal hakkı olduğu söylenir.
• Şüpheden kurtulması için somut kanıtların toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.
• İfade verenin veya sorguya çekilen kişinin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.
• İfade ve sorgu işi emlerinin kaydın da, teknik olanaklardan yararlanılır.
• İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır.

Tanık Beyanı

Muhakeme konusu olay hakkında beş duyusunun en azından birisi aracılığıyla edindiği bilgi ve görgüsünü anlatan üçüncü kişilere tanık denir. Tanıkların yetkili makamlara yaptıkları açıklamalara da tanık beyanı denir.

Tanık beyanı, çok güvenilir bir kanıt değildir. Zira tanıklar kendinden ya da dışarıdan kaynaklanan nedenlerle doğruyu söylemeyebilirler.

Ceza muhakemesinde kural olarak herkes tanık olabilir. Çocuklar, akıl hastaları, şüpheli ya da sanığın yakınları (sanığın eşi, çocuğu, nişanlısı, arkadaşı gibi) ve hatta yalan yere tanıklıktan mahkûm olmuş kişiler bile tanık olabilirler.

Belge Kanıtları

Belge, gerçekleşmiş bir olay hakkında bilgi veren bir ispat aracıdır.

Yargılama makamları, suç isnadı nedeniyle oluşan uyuşmazlığı çözümlerken, re’sen getirttikleri ya da iddia ve savunma doğrultusunda sunulan belgelerin güvenilirliğini de denetlemek durumundadır. Güvenilirliğin denetlenebilmesi için belgenin aslının, bu mümkün olmadığı takdirde ise aslına uygunluğunun yetkili makam ve kişilerce onanmış örnek ya da kopyalarının dosyaya konulması gerekir.

Muhakeme konusu olay hakkında kanıt olabilecek düşünceyi içeren her türlü yazıya, belge; bunlar aracılığı ile yapılan açıklamalara da yazılı açıklama denir.

Ceza Muhakemesi Kanunu, kanıt olması bakımından belgeleri üçe ayırmaktadır

• Duruşmada anlatılması zorunlu belgeler,
• Duruşmada okunmayacak belgeler,
• Duruşmada okunulmakla yetinilebilecek belgeler.

Video kasetleri, fotoğraflar, teyp bantları, bilgisayar disketleri gibi görüntü ve ses kayıtları muhakeme konusu olay hakkında kanıt olabilir.

Belirtiler

Belirti, keşif faaliyetine konu olan ve olaydan geriye kalan her türlü iz ve eserlerdir. Örneğin parmak izi, fren izleri, kan, tükürük, saç, kıl, elbise parçası, ayak izleri, sperm gibi.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN