Dava Arkadaşlığı Nedir?

Aynı yargılama sürecinde, birden fazla tarafın bulunduğu durumlarda dava arkadaşlığı kavramı ortaya çıkar.

Dava arkadaşlığı, davacılar arasında gerçekleştiğinde “aktif dava arkadaşlığı”, davalılar arasında gerçekleştiğinde ise “pasif dava arkadaşlığı” olarak adlandırılır.

İhtiyari Dava Arkadaşlığı Nedir?

İhtiyari dava arkadaşlığı, yasada belirtilen koşulların mevcudiyeti durumunda, bir davada birden fazla kişinin isteğe bağlı olarak davacı veya davalı olarak bir araya gelmesidir.

İhtiyari dava arkadaşlığını oluşturan sebepler, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda şu şekilde düzenlenmiştir:

• Bir hak veya borcun, elbirliği dışındaki bir nedenden dolayı ortak olması durumu. Örneğin, müteselsil borçlulukta borçlular arasında ihtiyari dava arkadaşlığı bulunur.
• Ortak bir işlem sonucunda birden fazla kişinin hak veya borçtan yararlanması veya yüklenmesi. Örneğin, üç kişinin bir kira sözleşmesi imzalaması durumunda, kiracılar arasında kira borcunu ödemediklerinde kiraya veren tarafından açılacak olan kira alacağı davasında ihtiyari dava arkadaşlığı söz konusudur.
• Davanın her bir tarafı için aynı nedenden kaynaklanması. Örneğin, bir anonim şirketin üç ortağının, genel kurul kararının iptali için ortak bir dava açması durumunda, her bir taraf için davanın sebebi aynı olduğundan ihtiyari dava arkadaşlığı meydana gelir.

İhtiyari Dava Arkadaşlığının Sonuçları Nelerdir?

İstek üzerine gerçekleşen dava arkadaşlığında, davalar birbirinden bağımsızdır ve dava arkadaşları kendi davalarında bağımsızca hareket ederler.

Her bir dava arkadaşı için ayrı bir dava bulunur ve süreler her dava arkadaşı için ayrı olarak işler.

Dava arkadaşları, diğerinden bağımsız olarak usul işlemlerini gerçekleştirebilirler. Her dava arkadaşının ikrar, feragat, kabul, yemin kabulü ve yemin gibi işlemleri sadece ilgili dava arkadaşı için geçerlidir.

Mahkeme hükmü, her bir ihtiyari dava arkadaşı için ayrı ayrı belirtilir. Her bir dava arkadaşı, diğerinden bağımsız olarak istinaf veya temyize başvurabilir. Temyize başvuran bir dava arkadaşı olduğunda, hüküm bozulursa yalnızca temyize başvuran taraf yararlanabilir.

Dava arkadaşları, diğer dava arkadaşlarının davasında taraf olarak değil, üçüncü kişi olarak kabul edilirler.

Aynı yargılama sürecinde görülen tüm davalar için önemli olan bir durum, sadece bir dava arkadaşı tarafından ileri sürülmüş olsa bile, bu durum diğer dava arkadaşlarının davalarını da etkiler. Örneğin, müteselsil borçluluk durumunda bir borçlunun “borcun ödendiği” iddiasında bulunması gibi.

İhtiyari dava arkadaşlığı, davacılar arasında olduğunda, davacılardan biri davanın temelini ispatlayan delili sunmuşsa, bu delil sunmayan diğer dava arkadaşlarını da etkiler.

İhtiyari dava arkadaşlığı davalılar arasında olduğunda, davacı, dava arkadaşlarına karşı tek bir dilekçe ile dava açar ve davalıların her birinin kimlik ve adres bilgileri ayrı ayrı dilekçede belirtilmelidir.

Zorunlu Dava Arkadaşlığı Nedir?

Zorunlu dava arkadaşlığı, maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kişi tarafından ortaklaşa kullanılması veya birden fazla kişiye karşı birlikte ileri sürülmesi gereken durumlarda ortaya çıkan dava arkadaşlığıdır.

Zorunlu dava arkadaşlığı, iki şekilde ortaya çıkar: maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı ve şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı;

Maddi Bakımdan Zorunlu Dava Arkadaşlığı Nedir?

Maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı, hukuksal ilişkinin dava konusu olduğu durumlarda, bu ilişkinin birden fazla kişi arasında ortak olması ve mahkemenin tüm ilgililer için aynı şekilde ve tek bir karar vermesinin zorunlu olmasıdır.

Elbirliği mülkiyetinde, hak veya borcun bölünemez nitelikte olması durumunda, aynı tarafı temsil eden taraflar arasında maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı oluşur.

Şekli Bakımdan Zorunlu Dava Arkadaşlığı Nedir?

Maddi bakımdan bir zorunluluk olmasa da, usuli sebeplerle birden fazla kişiye karşı dava açılmasının gerekli olduğu durumlarda ve ilgililer hakkında aynı şekilde tek bir karar verme zorunluluğunun olmadığı durumlara şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı denir.

Şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı, yasal düzenlemelere dayanır ve yalnızca davalılar arasında ortaya çıkar. Soybağının reddi davasında, davalı anne ile çocuk arasında şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı bulunmaktadır.

Zorunlu Dava Arkadaşlığının Sonuçları Nelerdir?

Zorunlu dava arkadaşlığının sonuçları aşağıdaki gibidir:

• Zorunlu dava arkadaşları, yalnızca birlikte dava açabilir veya aleyhlerine birlikte dava açılabilir.
• Maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında, dava arkadaşları birlikte hareket etmek zorundadır.
• Zorunlu dava arkadaşlığında, tek bir dava olduğundan tahkikat aşaması ortaktır. Mahkeme, dava arkadaşları için farklı kararlar veremez.
• Maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında, hüküm tüm dava arkadaşları tarafından birlikte yasal yollara başvurulabilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR