Dava Ve Ceza Zamanaşımı Nedir? Şartları Neler?

Dava Zamanaşımı Nedir?

Dava zamanaşımı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 66. Maddesinde düzenlenmiştir. Dava zamanaşımı suçun işlendiği tarihten itibaren üzerinden belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış ya da dava açılmış fakat kanuni süre içinde sonuçlandırılmamışsa devletin cezalandırma hakkından vazgeçmesi ve ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku müessesidir.

Dava zamanaşımı süresi kanunda öngörülen bir kovuşturma engelinin mevcut olması halinde söz konusu engel ortadan kaldırılana kadar durur. İzin şartı, karar şartı, bekletici mesele olması, kaçak kararı alınması olmak üzere dört tane durma şartı vardır. Durma kararı, süresiz bir şekilde zamanaşımının olduğu yerde durması, işlememesi sonucunu meydana getirmektedir.

Olağan dava zamanaşımı (asli dava zamanaşımı) süresi ve uzamış dava zamanaşımı süresi olmak üzere iki çeşit zamanaşımı süresi vardır. Zaman aşımının kesilmesi sebepleri varsa, şüpheli veya sanık hakkında ‘uzamış zamanaşımı süresi’ uygulanır. Türk Ceza Kanunu’nun 66. Maddesine göre en hafif suçlarda olağan zaman aşımı sekiz yıl olup aynı suçlara ilişkin olan uzamış zamanaşımı süresi 12 yıldır.

Olağan dava zamanaşımı sürelerinin geçmesi ile kamu davasının yani ceza davasının düşmesine karar verilir. Olağan zamanaşımı Suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler, 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler, 18 yaşını bitirmişler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Suç Tarihi İtibariyle 18 Yaşını Bitirmişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 8 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 12 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 15 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 20 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 25 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 37 yıl 6 ay.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 30 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 45 yıl.

Suç Tarihi İtibariyle 15 Yaşını Bitirmiş – 18 Yaşını Bitirmemişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 5 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 7 yıl 12 ay.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 10 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 13 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 19 yıl 12 ay.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 16 yıl 8 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 24 yıl 12 ay.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 20 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.

Suç Tarihi İtibariyle 12 Yaşını Bitirmiş – 15 Yaşını Bitirmemişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 4 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 6 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 7 yıl 6 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 10 yıl 15 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 10 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 12 yıl 6 ay, olağanüstü zamanaşımı süresi 18 yıl 9 ay.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağan zamanaşımı süresi 15 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.

Olağanüstü (uzamış) dava zamanaşımı sürelerinin geçmesi ile kamu davasının yani ceza davasının düşmesine karar verilir. Olağan zamanaşımı Suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler, 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler, 18 yaşını bitirmişler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Suç Tarihi İtibariyle 18 Yaşını Bitirmişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 12 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 37 yıl 6 ay.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 45 yıl.

Suç Tarihi İtibariyle 15 Yaşını Bitirmiş – 18 Yaşını Bitirmemişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 7 yıl 12 ay.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 19 yıl 12 ay.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 24 yıl 12 ay.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 30 yıl.

Suç Tarihi İtibariyle 12 Yaşını Bitirmiş – 15 Yaşını Bitirmemişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 6 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 10 yıl 15 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 15 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 18 yıl 9 ay.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; olağanüstü zamanaşımı süresi 22 yıl 6 ay.

Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesinin Sonuçları Nedir?

Dava zamanaşımı süresinin kesilmesi ile işlemiş olan tüm süre ortadan kalkar yani zamanaşımı süresi sıfırdan yeniden işlemeye başlar. Dava zamanaşımını birden fazla kesen durumun olması halinde her kesme nedenin gerçekleştiği tarihten itibaren süre yeniden işler.

Dava Zamanaşımı Süresinin Durmasının Sonuçları Nedir?

Dava zamanaşımı süresinin durması ile o zaman kadar geçmiş olan süre sıfırlanmadan zamanaşımını durduran engelin ortadan kalkmasını bekler. Durma engeli ortadan kalktığı zaman süre kaldığı yerden işlemeye devam eder.

Ceza Zamanaşımı Nedir?

Ceza zamanaşımı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 68. Maddesinde düzenlenmiştir. Ceza zamanaşımını maddesi kapsamında mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden itibaren belli bir sürenin geçmesi ile hükmün infaz edilmesinden vazgeçilmesidir. Dava zamanaşımında devletin cezalandırma hakkı ortadan kalkarken, ceza zamanaşımında hükmedilen cezanın infaz edilmesinden vazgeçilmesi söz konusudur.

Ceza Zamanaşımı Süresinin Tespiti Nedir?

Ceza zamanaşımı süresi hükmedilen cezanın nevi ve süresine göre tespit edilir. Bu ceza kesin hükümle belli olduğundan, zamanaşımını belirleme yönünden ele alınacak ceza, hükümde yazılı olan sonuç cezadır.

Ceza Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı Nedir?

Ceza zamanaşımı süresi kural olarak hükmün kesinleştiği günden itibaren işlemeye başlar. Hükme karşı kanun yoluna başvurulması halinde temyiz süresinin geçmesi veya verilen kararın Yargıtay tarafından onanması ile kesinleşir.

Ceza zamanaşımı süreleri suç tarihi itibariyle 12 yaşını bitirmiş – 15 yaşını bitirmemişler, 15 yaşını bitirmiş – 18 yaşını bitirmemişler, 18 yaşını bitirmişler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Suç Tarihi İtibariyle 18 Yaşını Bitirmişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda 10 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; 20 yıl.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; 24 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 30 yıl.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 40 yıl.

Suç Tarihi İtibariyle 15 Yaşını Bitirmiş – 18 Yaşını Bitirmemişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; 6 yıl 8 ay.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; 13 yıl 4 ay.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; 16 yıl.
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 20 yıl.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 26 yıl 8 ay

Suç Tarihi İtibariyle 12 Yaşını Bitirmiş – 15 Yaşını Bitirmemişler İçin Dava Zamanaşımı Süresi:

• 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda; 5 yıl.
• 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda; 10 yıl.
• Yirmi yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda; 12 yıl
• Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 15 yıl.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda; 20 yıl.

Özet Olarak

Dava zamanaşımı süresi kanunda öngörülen bir kovuşturma engelinin mevcut olması halinde söz konusu engel ortadan kaldırılana kadar durur.

Yazımızda; dava ve ceza zamanaşımının ne olduğundan ve şartlarından bahsettik. Eğer hukuki konulara ilişkin profesyonel yardıma ihtiyacınız var ise, ceza hukuku konusunda uzman avukat ve hukukçularımız ile görüşme sağlayabilirsiniz.