Denetimli Serbestlik Nedir? Şartları Nelerdir?

Şüpheli, sanık veya hükümlünün yasa tarafından belirlenen deneme süresinde, toplum içinde denetim ve takibinin yapılmasıyla iyileştirilip topluma kazandırılması amacıyla yapılan her türlü hizmet ve kaynakların sunulduğu alternatif bir ceza ve infaz sistemidir.

Bu sistemle, kişinin topluma karşı taşıdığı tehlike ve yeniden suç işleme riskinin bulunması değerlendirilip cezası ertelenen veya koşullu salıverilen hükümlü için rehber atanabilecektir. Bu sistem kişinin ıslahı ve topluma kazandırılması esas alınarak hazırlanmıştır.

Denetimli Serbestlik Şartları Nelerdir?

1- Denetimli Serbestlik Yasası’ndan yararlanmak isteyen hükümlünün açık ceza infaz kurumunda infaz ediliyor olması:

Hükümlünün bundan yararlanabilmesi için cezasının açık ceza kurumunda infaz edilmesi veya açık ceza infaz kurumunda infaza hak kazanmasına rağmen kendisi dışındaki elinde olmayan sebeplerden dolayı kapalı ceza infaz kurumunda kalmaya devam etmesi durumunda bu şart gerçekleşmiş olacaktır.

2- Hükümlünün Koşullu Salıverilmesine Bir Yıl Veya Daha Az Süre Kalması:

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun md.105/A’da aynen, denetimli serbestlik kurumunun amaçları sebebiyle hükümlünün koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulamak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet Başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilir.

3- Hükümlünün İyi Halli Olması:

Hükümlünün Açık Ceza İnfaz Kurumu’nda geçirdiği sürenin, iyi halli olarak geçirilmesi gerekmektedir. Buna karar verecek olan mercii Ceza İnfaz Kurumu tarafından kurulan idare ve gözlem kuruludur. Koşullu salıverilmede kişinin iyi halinin tespiti yapılmayıp, hükümlünün disiplin cezasının bulunmayışı hükümlünün iyi hali hakkında karine oluşturacaktır.

4- Hükümlünün Talebi:

Sayılan şartları sağlayan hükümlünün, denetimli serbestlikten yararlanabilmesi için bir talepte bulunması gerekmektedir. Denetimli serbestlik ceza infaz usulünün uygulanabilmesi için gerekli talebin, Ceza İnfaz Kurum’una dilekçeyle verilmesi gerekmektedir. İnfaz hâkimi, hükümlünün iyi halli olup olmadığına ve değerlendirme raporuna bakarak talebin kabulüne veya reddine karar verebilecektir. Talebin reddi halinde, hükümlü bu işlemi öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün ve her halde de otuz gün içinde infaz hâkimi hakkında şikâyetini kullanabilir.

Yeni Denetimli Serbestlik ve İnfaz Yasası Nedir?

TBMM Genel Kurulu’nda 14.04.2020 tarihinde kabul edilen yeni yasaya göre; TCK md.81-83, md.102-105, md.132-138 ve devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, milli savunmaya karşı ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından;

1. Yetmiş yaşını bitirmiş olan hükümlülerle 0-6 yaş aralığında çocuğu bulunan kadın hükümlüler ile ilgili md105/A’da yer alan ve iki yıl olan denetimli serbestlik süresi dört yıl olmuştur.
2. Adalet Bakanlığı tarafından tam teşekküllü hastanelerden alınmış raporlara göre; maruz kaldığı hastalık, engellilik ve kocama sebebiyle hayatına yalnız devam edemeyecek olan altmışbeş ya üstü olan kişilerin koşullu salıverilmesine için ceza ve infaz kurumunda geçirmeleri gereken süreler dikkate alınmaksızın denetimli serbestlik usulüyle md.105/A’ya göre cezasını infaz edilebilir.
3. 5275 Sayılı Kanun geçici madde 6’da değişiklik yapılarak md.105/A 1. fıkrada yer alan bir yıllık süre, üç yıllık denetimli serbestlik süresine çıkarılmıştır.

Denetimli Serbestlik Dosya Kapsamında Ne Vardır?

1. Adli kontrol tedbiri (CMK md.109/3- ÇKK 20)
2. Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar (TCK 50/1-c,d,e,f)
3. Hapis cezasının ertelenmesi halinde verilen yükümlülükler (TCK 51/4-a,b,c ve 51/5)
4. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (TCK 53/5 ve 6)
5. Tedavi ve/veya denetimli serbestlik (TCK 191/3)
6. Hükmün açılmasının geri bırakılması (CMK 231/5)
7. Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezaların infazı (CGTİHK 105/A)
8. Koşullu salıverilme sonrası denetimli serbestlik (CGTİK 107/7,8,9)
9. Etkin pişmanlık (TCK 221/5)
10. Hapis cezasının konutta infazı (CGTİK 110/2)
11. Mükerrirlere ve bazı suç faillerine özgü infaz rejimi ve denetimli serbestlik (CGTİHK 108/4,6,9)
12. Adli para cezasına karşılık kamuya yararlı bir işte çalıştırılma ( CGTİHK 106/3)
13. Çocuğun denetim altına alınması (ÇKK 5,36)

Kararları denetimli serbestlik kapsamında yer almaktadır.

Koşullu Salıverilme Nedir?

Koşullu salıverilme 5275 Sayılı İnfaz Kanunu md.107’de düzenleniyor olup, hükümlünün hapis cezasının bir kısmını cezaevinde ve iyi halli olarak geçirmesi şartıyla, kalan kısmını hükümlünün denetim altında tutulması koşuluyla cezaevi dışında infaz etmesine olanak sağlayan bir infaz hukuku kurumudur. Hükümlü koşullu salıverilme süresinde yeni bir suç işlememeyi ve yükümlülüklerine uygun davranmayı taahhüt edecektir. Bu taahhüdüne uygun davranmaması durumunda koşullu salıverilmenin geri alınması kararı verilecek ve hükümlü, kalan cezasını cezaevinde infaz edecektir. Hükümlünün mahkûm edildiği hapis cezasının infazı için genel infaz oranı 1/2 olmakla birlikte bazı istisnai suçlarda bu oran 2/3 bazı istisnai suçlarda ise 3/4 olarak belirlenmiştir. Buna göre hükümlü, istisnai suçlardan dolayı hapis cezasına mahkûm edilmemişse belirlenen cezanın 1/2’si kadarını cezaevinde infaz edip, kalanını cezaevi dışında infaz edecektir.

Koşullu salıverilmenin şartları; cezanın bir kısmının infaz edilmesi, infaz süresinin iyi halli olarak geçirilmesi ve koşullu salıverilme kararının verilmesi şeklinde belirlenmiştir. Cezanın bir kısmının infaz edilmesi şartının için Ceza İnfaz Kurumu’nda geçirilmesi gereken süre 5275 Sayılı Kanun’un md.107/2’de ağırlaştırılmış müebbet için otuz yıl, müebbet için yirmidört yıl ve diğer süreli hapis cezaları için yarısı olarak belirlenmiştir. İnfaz süresinin iyi halli olarak geçirilmesi şartı için iyi halin belirlenmesi 89. Maddeye göre yapılacaktır. Buna göre, hükümlüler ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığı esas alınacaktır.

Koşullu Salıverilme ve Denetimli Serbestlik Arasındaki Fark Nedir?

Cezanın bireyselleştirilmesi ve hükümlünün cezası infaz edilirken tekrar topluma kazandırılması açısından denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme birbiriyle benzerlik gösteren iki kurumdur. İkisi de cezanın infazının bir şeklidir.

Koşullu salıverilmenin şartları arasında hükümlünün iyi halli olması ve görevli ve yetkili mahkeme tarafından verilen koşullu salıverilme kararı varken, bu karar için hükümlünün talebi şart değildir. Fakat denetimli serbestlik usulüyle cezanın infaz edilebilmesi için hükümlünün talebi gerekmektedir.

30.03.2020 Tarihinden Önce İşlenen Suçlarda Denetimli Serbestlik, Koşullu Salıverilme ve İnfaz

5275 Sayılı Kanun’un geçici 6. maddesinin getirilmesiyle 30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçlar için farklı bir denetimli serbestlik ve infaz sisteminin uygulanması öngörülmüş olup buna göre, denetimli serbestlik süresi üç yıl ve süreli hapis cezalarına mahkûm olanların bazılarının cezalarının 1/2’sini infaz kurumunda çekmeleri halinde koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanacağı kanunlaştırılmıştır. 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlarda ise hükümlü için 5275 Sayılı Kanun’un 105/A maddesinde yer alan düzenleme geçerli olacaktır. 30.03.2020 tarihi suçun işlendiği gün açısından önemli olacaktır.

Bazı suçları işleyen hükümlüler için geçici 6. Maddeyle getirilen “1/2 infaz oranı” ve “üç yıl denetimli serbestlik” hükümlerinin uygulanması öngörülmemiştir. Bunlar; kasten öldürme suçu, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal veya ticaret, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar, işkence ve eziyet suçu, cinsel dokunulmazlığa, özel hayata ve hayatın gizli alanına, devletin güvenliğine, anayasal düzene, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı suçlardır.

Denetimli Serbestlik İhlalinde Ne Olur?

Hükümlüye denetimli serbestlik ve infaz sisteminin uygulanması için hükümlünün, bu sistemin getirdiği kurallara uyacağını taahhüt etmesi gereklidir. Bu taahhütlerin gerçekleştirilmemesi ve ihlali durumunda hükümlünün yararlandığı infaz şekli ortadan kalkacak ve hükümlü cezaevine alınacaktır.

Uyuşturucu Kullanma Suçunda Denetimli Serbestlik Nasıl Uygulanır?

Bu suç için denetimli serbestlik tedbiri uygulanma şekli şöyle olacaktır:

Şüpheliye, şüpheli hakkında verilmiş beş yıl süreli kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı cumhuriyet savcısı tarafından tebliğ edilir. Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü’ne takibin yapılması için giden soruşturma dosyası sonrasında Müdürlük tarafından, on gün içinde Müdürlüğe başvurup denetim programına katılması için şüpheliye tebligat çıkartılır. Şüpheli, bu tebligat tarihinden itibaren on gün içinde başvurmak zorundadır.

Başvurmadığı durumda, şüphelinin yükümlülüklerine uymaması gerekçesiyle tutanak düzenlenip tekrar savcılığa gönderilecek, savcı da şüpheli hakkında iddianame düzenleyip kamu davası açacaktır.

Denetimli Serbestlik ile ilgili sorularınız mı var?

Ceza hukuku ve denetimli serbestlik ile ilgili sorular yöneltmek istediğiniz ceza avukatına mı ihtiyacınız var? Ekibimiz, deneyimli hukukçu ve avukat kadrosuyla tüm sorularınızı yanıtlamaya hazır.