Evlilik Birliğinde Mal Rejimi

Eşlerin evlilikleri boyunca edindikleri mal varlığının evliliğin sona ermesi halinde ne şekilde paylaştırılacağını düzenleyen kurallara mal rejimi denmektedir. Mal rejimleri, dayanmış olduğu hukuksal temelin farklılaşmasına göre ayrımlara tabi tutulabilir.

Taraflar evlenme aşamasında veya sonrasında mal rejimi sözleşmesi yapmamışlarsa, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.

Türk hukuk sisteminde yalnızca Türk Medeni Kanunu’nda sınırlı olarak sayılmış olan mal rejimleri uygulanabilmektedir. Eşlerin bu mal rejimleri haricinde yapacakları sözleşme hükümsüz olacaktır.

Mal Rejimleri Türleri Nelerdir?

Türk Medeni Kanunumuzda düzenlenen mal rejimleri şunlardır:

• Edinilmiş mallara katılma rejimi,
• Mal ayrılığı rejimi,
• Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi,
• Olağanüstü mal rejimi,
• Mal ortaklığı rejimi olarak yer almaktadır.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?

Taraflarca herhangi bir mal rejiminin seçilmemesi halinde uygulanacak olan yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Yasal mal rejimi, 01.01.2002 sonrası evlilikler ve 01.01.2002 öncesi evlenilmiş olsa dahi bu tarihten sonra süren evlilikler açısından edinilmiş mallara katılma rejimidir.

Edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ve eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar. Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince kendi emeği ve uğraşı ile karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Bu bakımdan miras malları ile bağış yoluyla edinilen malların edinilmiş mal kapsamında sayılması söz konusu değildir. Edinilmiş mallar Türk Medeni Kanunu madde 219’da şöyle düzenlenmiştir:

“Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:

Çalışmasının karşılığı olan edinimler, 2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler, 3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar, 4. Kişisel mallarının gelirleri, 5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.”

Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Kişisel Mallar Nelerdir?

Kişisel mallar, Türk Medeni Kanunu’nun 220. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, eşlerin kendi kişisel kullanımlarına ait mallar kişisel mallardır ve edinilmiş mallara katılma rejiminde paylaşıma dahil edilmezler.

Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:

• Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
• Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
• Manevî tazminat alacakları,
• Kişisel mallar yerine geçen değerler.

Eşlerin evlilik öncesinde sahip oldukları mallar, manevi tazminat hakları, miras yoluyla edinilen mallar, kişisel malların yerine geçen değerler, karşılıksız kazanılan mallar ve eşlerden birinin kişisel kullanımına yönelik eşyalar edinilmiş mallara dahil edilmez ve tasfiye sırasında hesaba katılmazlar.

Ayrıca, eşlerin sözleşmeyle kişisel mal sayabileceği mallar da vardır ve kanunda belirtilmiştir. Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler. Yine eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Malların Yönetimi

Edinilmiş mal rejimi içerisinde, belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kişi, bu iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Eğer iddia edilen malın hangi eşe ait olduğu ispat edilemezse, bu mallar paylı mülkiyet olarak kabul edilir ve her iki eşin ortak mülkiyetine dahil edilir.

Bir eşin tüm malları, aksi ispat edilene kadar edinilmiş mal olarak kabul edilir. Yani, kişisel mal olduğu iddiasını ileri süren eş, bu iddiayı kanıtlamakla sorumludur. Bu durumda, hukuk düzenimizde genel olarak geçerli olan ispat kuralları burada da uygulanır ve bir iddiada bulunan kişi, iddiasını ispatla yükümlüdür. Her eş, yasal sınırlar içerisinde kişisel mallarını ve edinilmiş mallarını yönetme, kullanma ve üzerlerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.

Eşler, mal rejimi sözleşmesi ile seçimlik mal rejimlerinden birini seçmese ve edinilmiş mallara katılma rejimini tercih etse bile, mal rejimi sözleşmesi yaparak şunları kabul etme hakkına sahiptirler: Mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti nedeniyle doğan ve edinilmiş mallara dahil edilmesi gereken malvarlığı değerleri kişisel mal olarak kabul edilebilir.

Eşler ayrıca mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil edilmeyeceğini de kararlaştırabilirler. Yani, edinilmiş mal rejimine tabi olarak bu tür gelirleri mal rejimine dahil etme veya ayırma seçeneğine sahiptirler.

Seçimlik Mal Rejimleri Nelerdir?

Seçimlik mal rejimleri, tarafların tercihlerine bağlı olarak geçerli ve yasal prosedüre uygun bir mal rejimi sözleşmesi yaparak seçebilecekleri mal rejimleridir.

Yapılan mal rejimi sözleşmesi ile belirlenen seçimlik mal rejimlerinin hükümleri geriye doğru işlemeyeceğinden, Yargıtay kararlarına göre geçmişe etki etmeyecektir. Dolayısıyla, seçimlik mal rejimleri, mal rejimi sözleşmesinin yapıldığı tarihten sonrasını etkilemektedir. 

Mal Ayrılığı Rejimi Nedir?

Mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi malvarlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur. Eşlerden her birinin kişisel malları söz konusudur. Mal ayrılığı rejiminde esas itibariyle hangi mal, hangi eşin üzerine kayıtlıysa yalnızca ona aittir, çünkü mal ayrılığı esastır.

Türk Medeni Kanunumuzun 243. Maddesinde düzenlendiği üzere: “İspat, borçlardan sorumluluk ve paylı mülkün özgülenmesi konularında paylaşmalı mal ayrılığı rejimine ilişkin hükümler uygulanır.”

Mal ayrılığı rejiminde ispat, borçlardan sorumluluk ve paylı mülkün özgülenmesine ilişkin olarak paylaşmalı mal ayrılığı rejimi hükümleri uygulanır. Dolayısıyla mal ayrılığı rejiminde, eşlerden biri tarafından bir malın kişisel bir mal olduğu iddia ediliyorsa, iddia eden eş bu hususu ispatlamakla yükümlüdür. Mal ayrılığı rejiminde, her bir eş kendi borçlarından tamamen sorumludur. Evlilik birliğini temsil yetkisi olmaksızın yapılan işlerden dolayı eşler, üçüncü şahıslara karşı kişisel olarak sorumluluk taşırlar.

Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi Nedir?

Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan seçimlik mal rejimlerindendir.

Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde eşler arasında paylaşma malları ve kişisel mallar söz konusu olur. Bir eşin kişisel malı olduğu ispatlanamayan tüm mallar paylı mülkiyete dahil olur.

Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, evlilik birliği süresince edinilen malların adil bir şekilde paylaşılmasını sağlayarak eşlerin kendi kişisel mal varlıklarını korumalarına olanak tanır. Eşler, bu rejimi tercih ederek evlilik boyunca kazandıkları malları paylaşma ve koruma yöntemini belirleyebilirler. Ancak bir eşin kişisel malı olduğunu iddia ettiği malların ispatlanması gerekmektedir, aksi takdirde bu mallar paylı mülkiyete dahil edilecektir.Formun Üstü

Mal Ortaklığı Rejimi Nedir?

Mal ortaklığı rejiminde mallar, ortaklık malları ve kişisel mallar olmak üzere bir ayrıma tabi tutulur. Genel mal ortaklığında eşlerin kanun gereğince kişisel mal sayılanlar dışındaki malları ile gelirleri ortaklık mallarını oluşturur.

Eşlerden birinin kişisel malı olduğu ispatlanmadıkça tüm malvarlığı değerleri ortaklık malı sayılır. Aksini iddia eden eş, iddiasını ispatla yükümlüdür.

Olağanüstü Mal Rejimi Nedir?

Eşlerin edinilmiş mallara katılma rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, mal ortaklığı rejimlerinden birini seçmiş olmaları durumunda, eşlerden biri için artık bu mal rejimini sürdürmek katlanılamaz bir hale gelmişse veya kanunen düzenlenen sebeplerin varlığı halinde resen hakim tarafından mal ayrılığı rejimine geçişe karar verilmesi durumuna olağanüstü mal rejimi denir. Taraflardan birinin istemi halinde haklı sebebin varlığı şartı aranır.

Haklı sebepler Türk Medeni Kanunu madde 206’da şöyle düzenlenmiştir:

“Haklı bir sebep varsa hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir. Özellikle aşağıdaki hâllerde haklı bir sebebin varlığı kabul edilir: 1. Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması, 2. Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması, 3. Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi, 4. Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması, 5. Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması. Eşlerden biri ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun ise, onun yasal temsilcisi de bu sebebe dayanarak mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilir.”

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER