Haczin Konusu Nedir?

Haczin konusunu, borçlunun haczi kabil taşınır ve taşınmaz malları üçüncü kişilerdeki alacakları ve diğer parasal mal varlığı değerleri oluşturur.

Haczin konusunu genel olarak;

• Taşınır mallar
• Taşınmazlar
• Yetişmemiş mahsuller
• İntifa hakkı ve hisse
• Maaş ve ücret
• Borçlunun üçüncü kişilerdeki mal veya alacaklardan ibarettir.

Taşınır Malların Haczi

Haczolunan paralar, banknot, hamiline yazılı senet, poliçeler ve cirosu kabil diğer senetler ile altın, gümüş ve diğer kıymetli şeylere icra dairesi fiilen el koyar. İcra dairesi bu malları muhafaza etmesi için bankaya tevdi eder.

Haczedilen diğer taşınır mallara mutlaka icra müdürü tarafından fiilen el konulması gerekmez; hukuken el konulmuş olması yeterlidir. Bu mallar, alacaklı onay verirse, istenildiği zaman verilmek şartıyla, geçici olarak borçluya veya üçüncü kişiye bırakılabilir.

Üçüncü kişinin elinde haczedilen mal, üçüncü kişinin onay vermesi halinde yediemin olarak kendisine bırakılabilir. Üçüncü kişi onay vermediği takdirde mallar başka bir yediemine bırakılabilir.

İcra müdürlüklerinin talebi üzerine kolluk kuvvetleri tarafından yakalanan araçlar, en geç 3 işgünü içinde en yakın icra müdürlüğüne teslim edilir. Aracı teslim alan icra müdürlüğü, aracın yakalanmasını isteyen icra müdürlüğüne bildirimde bulunur

Taşınmazların Haczi

Taşınmazların haczi, taşınmazın bulunduğu yerde yapılır.

İcra dairesi, haciz işlemini, ne kadar miktar için yapıldığını ve alacaklının adı ile adresini tapu siciline bildirir. Haczin tapuya işlenmesi, haczin kurucu unsuru olmayıp bildirici nitelik taşır. Dolayısıyla icra müdürlüğünce haciz kararı verilmesi yeterlidir.

İcra ve İflas Kanunu m.92/2 ve m. 92/3 uyarınca;

• Haciz işlemi, taşınmaz kendilerine rehnedilmiş olan alacaklılarla kiracılara da haber verilir.
• İcra dairesi, eğer taşınmazda kiracı varsa bu kiracıya, işleyecek kiraları icra dairesine ödemesini emreder.

Taşınmazın Bütünleyici Parçaları ve Eklentileri Haciz Kapsamında Mı?

Taşınmazın haczi, onun ürün ve menfaatlerini de kapsar. Ayrıca haciz, kural olarak, taşınmazın bütünleyici parçalarını ve eklentilerini de kapsar.

Bütünleyici parça, niteliği gereğince taşınmazdan ayrı olarak haczedilemez. Buna karşılık, eklentinin taşınmazdan ayrı olarak haczedilmesi mümkündür. İcra ve İflas Kanun m.83/c uyarınca, ipotek akit tablosunda sayılı bulunan eklenti, taşınmazdan ayrı olarak haczedilemez.

Maaş ve Ücret Haczi

Borçlunun bedeni veya fikri çalışmasının karşılığı olan her türlü ücret ödemesi maaş ve ücret olarak nitelendirilmektedir.

Borçlunun maaş veya ücretinin, borçlunun ve ailesinin geçimi için zorunlu olan kısmı haczedilemez. Haczedilecek miktar, maaş ve ücretin dörtte birinden (1/4’ünden) az olamaz.

İş Kanunu’nun 35. maddesine göre, “İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hâkim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir.”

Söz konusu maddeden anlaşılacağı üzere, işçilerin ücretleri bakımından özel bir düzenleme mevcuttur. Devlet memurunun maaşı en az 1/4 ‘i haczedilebilirken, işçinin ücretinin en fazla 1/4’i haczedilebilir.

İşverene Haciz Yazısı Gönderilirse Ne Olur?

Maaş veya ücret haczi yapmak için icra müdürü, borçlunun (memur veya isçinin) çalıştığı işyerine buna ilişkin bir haciz yazısı yazar. Haciz yazısını alan işveren üç yükümlülüğü yerine getirmek zorundadır. Bunlar:

• Borçlunun maaş ve ücretinin miktarını bir hafta içinde bildirmek zorundadır.
• Haczin icra edildiğini bir hafta içinde bildirmek zorundadır.
• Borç bitinceye kadar icra dairesinin tebligatı gereğince haczolunan miktarı borçlunun maaş veya ücretinden keserek hemen icra dairesine göndermek zorundadır.

Yetişmemiş Mahsullerin Haczi

Bir taşınmazın haczi hasılat ve diğer menfaatlerini de kapsar. Henüz yetişmemiş olan mahsuller, taşınmaz haczi kapsamındadır. Yetişmemiş mahsullerin taşınmazdan ayrı olarak haczedilebileceği de düzenlenmiştir.

Yetişmemiş her türden toprak ve ağaç mahsulleri yetişmeleri zamanından en çok iki ay önce haczolunabilir. Bu suretle haczedilen ürünlerin borçlu tarafından başkasına devri, haczeden alacaklıya karşı hükümsüz olup icranın devamına engel olmaz.

İntifa Hakkının Haczi

İntifa hakkı, sahibine eşya üzerinde tam ve sınırsız yararlanma yetkisi veren sınırlı ayni haktır.

İntifa hakkının kendisi kişiye bağlı olduğu için kural olarak devredilemez. Bu durumun bir istisnası vardır. Türk Medeni Kanunu’nun 806. maddesine göre, “Ancak sözleşmede aksine hüküm yoksa veya durum ve koşullardan hak sahibince şahsen kullanılması gerektiği anlaşılmıyorsa intifa hakkının kullanılması başkasına devredilebilir.”

Şirketteki Payın Haczi

Şirketteki payın haczine ilişkin hüküm, pay senedi veya ilmühaber çıkarılmadığı durumlarda uygulanır. Şirket payının haczine ilişkin hükümler, sadece çıplak paylara uygulanır.

Anonim şirketlerde haczin şirket pay defterine işlenmesi zorunludur; haciz şirket pay defterine işlenmemişse bile, şirkete tebliğ edildiği tarihte yapılmış sayılır.

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerle anonim şirketlerde alacaklılar, borçlularına ait bulunan pay senetlerini haczettirebilirler.

Paylı mülkiyette paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Paylar devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir. Paydaşlardan birinin payının haczedilmesi halinde haciz işlemi icra dairesi tarafından diğer paydaşlara bildirilir.

Elbirliği mülkiyetinde haczin konusu, pay değil, elbirliği mülkiyeti ilişkisinin son bulması durumunda o paya düşecek olandır. Haciz, borçlunun ortaklık ilişkisinden doğan tüm hak ve yükümlülükleri ile pay gelirleri kapsar.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN