Hüküm Ne Demek?

Hüküm, mahkemenin uyuşmazlığa yönelik olarak verdiği son karardır. Toplu mahkemelerde mahkeme başkanı yönetiminde deliller tartışılarak ve oy kullanılarak ortak bir karar ile sonuca erişilir.

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 217/1’de; yargılama sürecinde ortaya koyulan delillerin mahkemece değerlendirilmesi sonucunda hüküm kurulacağı düzenlenmiştir. Tek hakimli mahkemelerde hakimin delilleri değerlendirmesinin akabinde tek bir sonuca ulaşması doğal olandır. Toplu mahkemelerde ise birden fazla hakimin bulunması her birinin olayı ve delilleri farklı değerlendirmesine yol açabilmektedir.

Ceza yargılamasında duruşma sonunda son söz hazır bulunan sanığa verilir ve akabinde mahkeme başkanı duruşmanın bittiğini açıklar. Toplu mahkemelerde duruşmaya katılmış olan hakimler delilleri tartışmak ve oy vermek üzere duruşma salonundan çekilirler. Müzakere, toplu mahkemelerde heyetin ortak bir karar oluşturabilmesi amacıyla görüş alış verişinde bulunmasıdır.

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 228/1’e göre; müzakereyi mahkeme başkanı yönetmektedir. Müzakerede yalnızca hükme katılacak hakimler bulunmaktadır.

Müzakere Usulü Nedir?

Mahkeme başkanı yönetiminde; cezaya etki edecek bütün hususlar değerlendirilerek karşılıklı fikir alış verişinde bulunulur.

Oylama aşamasında ise sırasıyla şu şekilde oy kullanır:

• En kıdemsiz üye,
• Kıdemli üye,
• Mahkeme başkanı.

Hükmün Türleri Nelerdir?

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. Maddesine göre, yedi tür hüküm bardır. Bu türler aşağıda sayılmıştır:

• Beraat kararı,
• Ceza verilmesi yer olmadığı kararı,
• Mahkumiyet kararı,
• Güvenlik tedbirine hükmedilmesi,
• Davanın reddi kararı,
• Davanın düşmesi kararı,
• Adli yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik madde bakımından yetkisizlik kararı.

Durma Kararının Hukuksal Niteliği Nedir?

Durma kararı, muhakeme yapılmasının koşula bağlı tutulmuş olduğu durumlarda, bu koşulun henüz gerçekleşmediğini açıklayan karardır.

Durma kararı, bir hüküm değildir. Zira uyuşmazlığı çözen bir karar değildir. Durma kararına itiraz edilebilir.

Beraat Kararı Nedir?

Beraat kararı, eylemle sanık arasında adli sicil kayıtlarına geçecek bir cezalandırma ilişkisi kurulamadığını açıklayan karardır.

Beraat kararı verilecek durumlar aşağıda sayılmıştır:

• Yüklenen eylemin yasada suç olarak tanımlanmamış olması,
• Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması,
• Yüklenen suç açısından failin kast veya taksirinin bulunmaması,
• Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmesine rağmen, olayda bir hukuka uygunluk nedeninin bulunması,
• Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması.

Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Nedir? (CMK m. 223/3, 4)

Ceza verilmesine yer olmadığına dair karar, işlenen eylemin suç oluşturmasına veya suçla bağlantılı olmasına karşın, faile ceza yaptırımının uygulanmasının mümkün olmadığını açıklayan karardır.

Ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilecek durumlar aşağıda sayılmıştır:

Sanığın Kusurunun Bulunmaması Dolayısıyla Ceza Verilmeyecek Durumlar

Sanığın kusurunun bulunmaması dolayısıyla ceza verilmeyecek durumlar şunlardır:

• Yüklenen suçla bağlantılı olarak yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik durumu ya da geçici nedenlerin bulunması,
• Yüklenen suçun; hukuka aykırı, fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi suretiyle işlenmesi, zorunluluk durumu etkisiyle işlenmesi, cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
• Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
• Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi.

İşlenen Eylemin Suç Olma özelliğini Devam Ettirmesine Rağmen Faile Ceza Verilmeyecek Durumlar

İşlenen eylemin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen faile ceza verilmeyecek durumlar şunlardır:

• Etkin pişmanlık,
• Kişisel cezasızlık nedeninin varlığı,
• Karşılıklı hakaret,
• İşlenen eylemin haksızlık içeriğinin azlığı.

Karar Yeter Sayısı Nedir?

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 229/1 gereğince; müzakere aşamasının akabinde oy verme işlemine geçilerek kıdemsiz üyeden başlanılarak oylar ayrı ayrı toplanır ve en sonunda mahkeme başkanı kendi oyunu verir.

Heyet tarafından oybirliği veya oy çokluğu şeklinde hüküm kurulabilmektedir.  Oy çokluğu şeklinde hüküm kurulduğunda Ceza Muhakemesi Kanunu m. 224/2 gereğince; karşı oya gerekçesiyle birlikte yer verilecektir.

Oyların Dağılması Halinde Nasıl Hüküm Kurulur?

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 229/3’e göre; müzakere sonrasında bir konuda oylar dağılırsa; sanığın en çok aleyhine olan oy, çoğunluk meydana gelinceye kadar kendisine daha yakın olan oya eklenmektedir.

Burada oy çoğunluğu meydana gelinceye kadar kendisine en yakın olana eklenmesinden kasıt, eklendiği oy gibi kabul edilmesidir.

Örnek olarak; sanığa kıdemsiz üye 5 yıl, kıdemli üye 8 yıl, mahkeme başkanı ise 10 yıl ceza verilmesi yönünde görüşte bulunduğunda oyların dağılması söz konusu olacaktır. Bu durumda sanığın en aleyhine olan 10 yıl kendisine en yakın olarak 8 yıla eklenecektir.

10 yıl, 8 yıl olarak kabul edildiğinde, oylama sonucunda bir tane 5 yıl, iki tane 8 yıl ceza verilmesine ilişkin oy kullanılmış sayılacak ve oy çokluğu sağlandığından sanığa temel ceza olarak 8 yıl hapis cezası belirlenecektir.

Mahkumiyet Kararı Nedir?

Mahkûmiyet kararı, sanığın yüklenen suçu işlediğinin sabit olduğunu açıklayan karardır.

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 223/5’e göre, “Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilir.”

Güvenlik Tedbiri Kararı Nedir?

Güvenlik tedbiri kararı, sanığın yüklenen suçu işlediğinin sabit olması durumunda, belli bir cezaya mahkûmiyet yerine veya mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik tedbirine hükmolunduğunu açıklayan karardır.

Davanın Reddi Kararı Nedir?

Davanın reddi kararı, aynı eylem nedeniyle aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava olduğunu açıklayan karardır.

Davanın reddi kararı ili durumda verilir. Bu durumlar şunlardır:

• Kesin hüküm: Aynı eylem nedeniyle aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm varsa davanın reddi kararı verilir.
• Derdestlik: Aynı eylem nedeniyle aynı sanık için önceden açılmış bir dava varsa davanın reddi kararı verilir.

Düşme Kararı Nedir?

Düşme kararı, cezai uyuşmazlığın çözülemeyecek cinsten olduğunu, çözülmesinde bir hukuksal yarar kalmadığını açıklayan karardır.

Düşme kararı iki durumda verilebilir. Bu durumlar şunlardır:

• Düşme nedenlerinin var olması,
• Ceza muhakemesi koşulunun gerçekleşmeyeceğinin kesin olarak anlaşılması.

Düşme Nedenleri Nelerdir?

Türk Ceza Kanunu’nda öngörülen düşme nedenlerine aşağıda sayılanlar örnek olarak gösterilebilir:

• Sanığın ölümü,
• Genel af,
• Şikayetten vazgeçme,
• Dava zamanaşımı,
• Ön ödeme,

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda öngörülen düşme nedenlerine aşağıda sayılanlar örnek olarak gösterilebilir:

• Uzlaştırma sonucunda sanığın edimini defaten yerine getirmesi,
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasında denetim süresinin olaysız geçirilmesi.

Karar Verme Usulü

Mahkemece karar ve hükümler oybirliği veya oyçokluğuyla verilir. Karşı oya tutanakta yer verilin gerekçesi de tutanakta gösterilir.

Görüşmeleri mahkeme başkanı yönetir. Mahkeme başkanı, kıdemsiz üyeden başlayarak oyları ayrı ayrı toplar ve en sonra kendi oyunu verir. Kıdemsiz üyeden başlanmasının nedeni, onun başkan ve diğer kıdemli üyeden etkilenmesini engellemektir.

Mahkeme başkan ve üyelerinden hiçbiri herhangi bir konu veya sorun üzerinde azınlıkta kaldığını ileri sürerek oylamaya katılmaktan çekinemez.

Oylar dağılırsa sanığın en çok aleyhine olan oy, çoğunluk oluşuncaya kadar kendisine daha yakın olan oya eklenir. Örneğin sanığa başkan 15 yıl, kıdemli üye 10 yıl ve kıdemsiz üye 8 yıl hapis cezası verilmesini istesin. Bu durumda sanığın en aleyhine olan oy başkanın oyudur. Bu oy kendine en yakın oy olan kıdemli üyenin oyuna eklenecek ve sanık 10 yıl ceza alacaktır.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN