İcra ve İflas Hukukunda Şikâyet
Şikâyet, icra dairelerinin yapmış olduğu hukuka aykırı işlemlerin iptaline, düzeltilmesine ya da yapılmamış olan işlemlerin yaptırılmasına yönelik olarak icra mahkemesine yapılan başvuru imkânını ifade eder.
Şikâyet sadece icra ve iflas görevlerince yapılan işlemlere karşı yapılır; tarafların birbirlerine zarara uğratmak amacıyla yaptıkları işlemler şikâyetin konusu oluşturmaz.
Şikâyet İcra ve İflas Kanunu’nun 16. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre;
“Kanunun hallini mahkemeye bıraktığı hususlar müstesna olmak üzere İcra ve İflas dairelerinin yaptığı muameleler hakkında kanuna muhalif olmasından veya hadiseye uygun bulunmamasından dolayı icra mahkemesine şikâyet olunabilir. Şikâyet bu muamelelerin öğrenildiği tarihten yedi gün içinde yapılır.
Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılmasından dolayı her zaman şikâyet olunabilir.”
Şikâyetin Tarafları Kimlerdir?
Şikâyet bir dava olmadığından şikâyette taraf yoktur. Şikâyet başvurusunda davacı veya davalı terimleri kullanılmaz. Şikâyette taraflar, şikâyet eden ve şikâyet olunandır.
İcra ve iflas dairlerinin hukuka aykırı işlemlerinin iptali için şikâyete başvurabilecek kişiler, işlemin iptalinde menfaati bulunan takibin tarafı veya üçüncü kişilerdir.
Şikâyet başvurusunun karşı tarafı ise işlemi tesis eden icra ve iflas organıdır. Şikâyet başvurusunda karşı tarafın gösterilmesi veya hiç gösterilmemesi başvuruyu geçersiz kılmaz.
Şikâyet için kişinin zarara uğraması veya işlemi yapan icra ve iflas organının kusurlu olması şart değildir. Şikâyet için zarar ve kusur aranmaz.
İcra ve iflas organları şikâyet yoluna başvuramaz. İcra ve iflas dairesi, bir işlemi yanlış yaptığı kanaatindeyse, şikâyet süresi içinde olmak şartıyla o işlemi kaldırabilir veya değiştirebilir.
Şikâyet Süresi Ne Kadardır?
Şikâyet süresi kural olarak şikâyete konu işlemin öğrenildiği tarihten itibaren yedi gündür.
Bu süre hak düşürücü nitelikte olduğundan re ‘sen dikkate alınmalıdır.
Kanun koyucu bazı şikâyet sebepleri için süre sınırı koymamıştır. Nitekim İcra ve İflas Kanunu m. 16/2’ye göre, “Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılmasından dolayı her zaman şikâyet olunabilir”
Gerek süreli gerek süresiz şikâyet icra takibi sonuçlanıncaya kadar mümkündür. Takip sonuçlandıktan sonra takibe ilişkin bir işleme karşı süresiz şikâyet yoluna başvurulamaz.
Şikâyetin Süreye Tabi Olmadığı Durumlar Nelerdir?
Şikâyetin süreye tabi olmadığı, yani süresiz şikâyet durumları şunlardır:
- Hakkın sebepsiz yere sürüncemede bırakılması.
- Hakkın sebepsiz yere yerine getirilmemesi.
- Kamu düzenin aykırılık.
Şikâyet Sebepleri Nelerdir?
Şikâyet yoluna, biri genel dördü de özel olmak üzere beş sebeple başvurulabilir. Şikâyet sebepleri; kanuna aykırılık, hadiseye aykırılık, hakkın sürüncemede bırakılması, hakkın yerine getirilmemesi ve kamu düzenin aykırılıktan ibarettir.
Kanuna Aykırılık
Kanuna aykırılık, işlem tesis edilirken kanun hükmünün hiç uygulanmaması ya da eksik veya yanlış uygulanmasıdır. İşlemin kanuna aykırı tesis edilmesi genel bir şikâyet sebebidir.
İşlemin kanuna aykırı olması gerekçesiyle şikâyet yoluna gidilebilmesi için gerekli süre, işlemin öğrenilmesinden itibaren yedi gündür.
İşlemin Hadiseye Uygun Olmaması
İşlemin hadiseye uygun olmaması, kanunun icra memuruna takdir yetkisi tanıdığı hallerde, icra memurunun bu takdir yetkisini somut olayın şartlarına uygun kullanmaması durumudur.
İcra memurunun somut olaydaki yorumu da hadiseye uygun olmalıdır.
İşlemin hadiseye uygun olmaması gerekçesiyle şikâyet yoluna gidilebilmesi için gerekli süre, işlemin öğrenilmesinden itibaren yedi gündür.
Hakkın Sebepsiz Yere Yerine Getirilmemesi
Bir hakkın yerine getirilmemesi, icra memurunun görevi gereği yapmakla yükümlü olduğu bir işi yapmayı reddetmesidir. İcra memuru burada aktif bir davranış sergilemesi gerekirken pasif davranmakta, görevini yerine getirmekten kaçınmaktadır.
Hakkın yerine getirilmemesi sebebiyle şikâyet yoluna işlemden itibaren her zaman gidilebilir; herhangi bir süre şartı aranmamaktadır.
Hakkın Sebepsiz Yere Sürüncemede Bırakılması
İcra müdürünün görevi dâhilinde olan bir işlemi yapmayı reddetmekle birlikte, haklı bir neden olmaksızın o işlemi yapmaktan kaçınması, bir hakkın yerine getirilmesinin sürüncemede bırakılması olarak nitelendirilir.
Bir hakkın sebepsiz yere sürüncemede bırakılması gerekçesiyle şikâyet yoluna gidilebilmesi için herhangi bir süre şartı aranmaz. Başka bir ifadeyle, hakkın sebepsiz yere sürüncemede bırakılması sebebiyle şikâyet yoluna işlemden itibaren her zaman gidilebilir.
Kamu Düzenin Aykırılık
Kamu düzenine aykırılık, yapılan işlemin borçluyu, alacaklıyı, üçüncü kişileri veya kamu yararını korumak için getirilen emredici hükümlere aykırı olmasıdır. Bu şikâyet sebebi, kanunda açıkça düzenlenmemiş, hukukun genel ilkelerinden hareketle öğreti ve içtihatlarla kabul edilmiştir.
Kamu düzenine aykırılık gerekçesiyle şikâyet yoluna gidilebilmesi için herhangi bir süre şartının aranmayacağı kabul edilmektedir.
Hangi Haller Kamu Düzenine Aykırılık Olarak Örnek Gösterilebilir?
Şu haller kamu düzenine aykırılığa örnek olarak gösterilebilir:
- Taraf ehliyeti veya takip ehliyeti bulunmadan takip yapılması,
- Ödeme emrinin takiple ilgisi olmayan üçüncü kişilere gönderilmesi,
- Devlet mallarının haczedilmesi,
- Sosyal güvenlik kurumlarından alınan emekli maaşının haczedilmesi,
- İşleyecek faiz oranının yanlış hesaplanması,
- Harcın yasaya aykırı olarak hesaplanmış olması,
- İlam niteliğinde olmayan bir belge için icra emri düzenlenmesi ve ilamlı takip yürütülmesi,
- Takip kesinleşmeden borçlunun mal ve haklarının haczedilmesi.
Şikâyet Başvurusunda Usul
Şikâyet başvuruları icra mahkemelerine yapılır ve icra mahkemesi tarafından karara bağlanır.
İcra dairelerine yapılan şikâyet başvuruları geçersiz olup icra dairesi başvuruyu icra mahkemesine göndermez. İcra dairelerine yapılan şikâyetler, eğer başvuru süreye bağlı ise süreyi kesmez.
İcra mahkemesi, şikâyete konu işlemi başvuru olmaksızın kendiliğinden inceleyemez. İcra mahkemesinin şikâyet sebeplerini kendiliğinden inceleyememe kuralının istisnası kamu düzenine aykırılıktır.
Başvuru yazılı olarak yapılabileceği gibi tutanağı geçirilmek suretiyle sözlü de yapılabilir. İcra mahkemesi başvuruyu basit yargılama usulüne göre karara bağlar.
Şikâyet başvurusunu incelerken duruşma yapıp yapmamak, kural olarak, mahkemenin takdirindedir. Eğer duruşma yapılmasına karar verilmişse, ilgililer en kısa sürede duruşmaya çağırılır ve gelmeseler bile karar verilir. Duruşmalar, ancak zorunluluk halinde ve 30 günü geçmemek üzere ertelenebilir. Duruşma yapılmayan işlerde icra mahkemesi, işin kendisine geldiği tarihten itibaren en geç 10 gün içinde kararını verir.
Şikâyet yoluna başvurulması, şikâyete konu olan işlemin icrasını kendiliğinden durdurmaz. Fakat icra mahkemesi, gerekli görürse, başvuru sahibinin talebi üzerine veya kendiliğinden işlemin icrasının durdurulmasına karar verebilir.
Şikâyette Hangi Mahkeme Yetkilidir?
Yetkili icra mahkemesi, takip dosyasının açıldığı icra veya iflas dairesinin bağlı bulunduğu icra hukuk mahkemesidir. Bu yetkinin kesin yetki olduğu kabul edilmektedir.
Kanun koyucu bu kurala iki istisna getirmiştir:
- İstinabe yoluyla yapılan haciz işlemine karşı şikâyetler, haczi istinabe yoluyla yapan icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesine yapılır.
- İstinabe yoluyla yapılan satışlara karşı şikâyetler, satışı istinabe yoluyla gerçekleştiren icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesine yapılır.
Şikâyetin Sonuçları Nelerdir?
Şikâyete konu işlemi inceleyen icra mahkemesi, inceleme neticesinde iki şekilde karar verebilir.
Başvurunun Reddi
Mahkeme, yapılan şikâyet başvurusunun süresi içinde yapılmadığını tespit ederse başvuruyu usulden reddeder; süresinde yapılsa bile başvuru sebeplerini yerinde görmezse esastan reddeder.
Eğer şikâyet başvurusu üzerine mahkeme icranın durdurulmasına karar vermişse, başvurunun reddiyle birlikte icraya devam edilir.
Başvurunun Kabulü
Şikâyet başvurusunun yerinde görülmesi durumunda ne tür kararlar verilebileceği 17. maddede belirtilmiştir. Mahkeme, başvuruyu yerinde bulursa üç tür karar verebilir. Bunlar; işlemin iptali, işlemin düzeltilmesi veya işlemin yapılmasının emredilmesidir:
İşlemin İptali
Mahkeme, yapılan başvuruyu yerinde görürse yapılan işlemin iptal edilmesine karar verebilir. Bu durumda şikâyete konu olan işlem, yapıldığı andan itibaren geçersiz olur. Ayrıca, bu işleme bağlı yapılan işlemler de iptal kararının verilmesiyle birlikte kendiliğinden iptal edilmiş olur.
İşlemin Düzeltilmesi
Mahkeme, işlemde dosya üzerinden düzeltilebilecek bir hukuka aykırılık görürse işlemi iptal etmeden gerekli düzeltmeyi yaparak hukuka aykırılığı ortadan kaldırabilir.
İşlemin Yapılmasının Emredilmesi
Hukuka aykırılık, hakkın sebepsiz yere yerine getirilmemesinden veya sebepsiz yere sürüncemede bırakılmasından kaynaklanıyorsa, başvuruyu uygun gören mahkeme, icra görevlisine söz konusu işlemi bir an önce yerine getirmesini emreder.
İcra ve İflas Hukuku oldukça kapsamlı ve uzmanlık gerektiren bir hukuk dalı olup icra ve iflas hukuka ilişkin her türlü uyuşmazlıkta hukuki destek almak için Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.
Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN
