İddia Makamı Nedir? Görevleri Nelerdir?

İddia makamı, şüpheli ve sanığın suç işlediği, dolayısıyla cezalandırılması veya güvenlik tedbirine maruz kalması gerektiğini ileri süren muhakeme makamıdır.

İddia makamı, bireysel iddia ve kamusal iddia olmak üzere ikiye ayrılır. Kamusal iddia makamı, kural olarak Cumhuriyet savcılığıdır. Bireysel iddia makamı ise katılandır.

Savcı Ne Yapar? Görevleri Nelerdir?

Savcı, ceza muhakemesinde iddia makamını işgal eden ve cezai uyuşmazlığı yargılama makamının önüne taşıyan kişidir.

İddia makamının temel görevi kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma yapmaktır. Bunun dışında iddia makamı yargılama faaliyetlerini kamu adına izler, bunlara katılır ve gerektiğinde yasa yollanna başvurur. Kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve izlemek de iddia makamının temel görevlerindendir.

İddia makamını temsil eden Cumhuriyet başsavcılığı her yerde değil, yalnızca “mahkeme kuruluşu” bulunan her il merkezi ve ilçede kurulur. Cumhuriyet başsavcılığında, bir Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bulunur.

Bölge adliye mahkemelerinde de bağımsız bir savcılık makamı vardır. Her bölge adlîye mahkemesinde bir Cumhuriyet başsavcılığı bulunur. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı. Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısından oluşur.

Yargıtay’da bağımsız bir başsavcılık makamı vardır. Yargıtay yanındaki başsavcılığın görevleri, asliye ve ağır ceza mahkemesi yanındaki başsavcılıktan farklıdır. Yüce Divan’da iddia makamında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yer alır.

Cumhuriyet savcısının yokluğunda duruşma yapılması kesin hukuka aykırılık nedenidir

Savcının Hukuki Durumu Nedir?

Savcılık, hiyerarşik yapıya sahip bir makamdır.

Ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının; ağır ceza mahkemesinin yargı çevresinde görevli Cumhuriyet başsavcıları. Cumhuriyet başsavcı vekilleri. Cumhuriyet savcıları ile bağlı birimler üzerinde gözetim ve denetim yetkisi vardır.

Asliye ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının o yer yargı çevresinde görevli Cumhuriyet savcıları ile bağlı birimler üzerinde gözetim ve denetim yetkisi vardır.

Cumhuriyet başsavcısı, başsavcılık makamını temsil eder; başsavcılığın verimli, uyumlu ve düzenli bir şekilde çalışmasını sağlar; iş bölümünü yapar, gerektiğinde adli göreve ilişkin işlemleri yapar; duruşmalara katılır, yasa yollarına başvurur ve yasalarla verilen diğer görevleri yapar.

Savcı Başsavcıya Bağlı Mıdır?

Bir mahkemenin savcılık makamı birden çok savcıdan oluşur. Başsavcılığa bağlı olan savcılar, başsavcıyı temsilen faaliyet gösterirler.

Savcılar başsavcı adına yapılan tüm görevleri, herhangi bir görevlendirme olmadan yapmaya yetkilidirler. Savcıların iç bağımsızlıkları, başsavcının iradesi ile sınırlıdır.

Başsavcı, savcının işlemlerini tasvip etmediğini açıklarsa savcı bundan sonra başsavcının istediği yönde soruşturmayı yürütmek zorundadır.

Savcının Adalet Bakanı ve Valiyle İlişkisi Nasıldır?

Anayasa’da hakim ve mahkemelerin bağımsız oldukları belirtilmiş olup savcılann bağımsızlığından söz edilmemiştir.

Öğretide savcının yaptığı işin idari nitelikte olduğu kabul edilmektedir. Bu nedenle idare alanında geçerli olan hiyerarşi. yani astın üste bağlılığı ve üstten emir alması, savcı için de geçerlidir.

Savcının Görevleri ve Yetkileri Nelerdir?

Savcının görevleri ve yetkileri aşağıda sayılmıştır:

Suçun Öğrenilmesi Üzerine Soruşturma Yapmak

Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir durumu öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere, hemen işin gerçeğini araştırmaya başlamak zorundadır.

Bir suç işlendiği sanısını edinen Cumhuriyet savcısı hemen kamu davası açmak için iddianamedüzenleyemez. Öncelikle işin esasını araştırır.

Cumhuriyet savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için şüphelinin lehine ve aleyhine olan kanıtları toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür.

Cumhuriyet savcısı, doğrudan doğruya veya emrindeki adlî kolluk görevlileri aracılığı ile her türlü araştırmayı yapabilir; maddi gerçeğe ulaşmak için bütün kamu görevlilerinden her türlü bilgiyi isteyebilir.

İddianame Düzenleme ve Açılan Kamu Davasını Takip Etme

Soruşturma evresi sonunda toplanan kanıtlar, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa Cumhuriyet savcısı bir iddianame düzenler.

İddianame, yazılı iddiadır. Savcı bu belgeyle suçlanan kişinin cezalandırılmasını ister.

Kanun Yollarına Başvurma

Duruşma hükümle sonuçlandıktan sonra savcı, verilen hükümde hukuka aykırılık olduğunu görürse, bu karara karşı yasa yollarına başvurabilir.

Savcı sanığın lehine de aleyhine de yasa yollarına başvurabilir.

Cezaların İnfazı

Kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve izlemek savcının temel görevlerindendir.

Bazı Hukuk Davalarını Açma veya Başvuruda Bulunma

Savcının asıl görevi ceza muhakemesi alanında olmakla birlikte, bazı hukuk davalarını açması ve yürütmesi yasalarda öngörülmüştür.

Cumhuriyet savcılarının hukuk davalarını mahkeme önüne taşıdıkları belgeye “davaname” denir.

Tebligat Yapma

Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca mahkeme başkanı veya yargıç, her türlü tebligatı, tüm gerçek veya özel hukuk tüzel kişileri veya kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili yazışmaları doğrudan yapar.

Katılan Ne Demek?

İlgili kişinin açılan kamu davasında, savcının yanında yer almasına davaya katılma denir. Kamu davasına katılma isteminin kabul edilmesi durumunda ilgili kişiye katılan adı verilir. Katılanın savcıdan bağımsız hakları vardır.

Katılan Olmak İçin Aranan Şartlar Nelerdir?

Katılan olabilmek için dört koşulun bir arada bulunması gerekir. Bunlar aşağıda sayılmıştır:

• Davaya katılma istem üzerine olur.
• İstemde bulunan kişinin mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler malen sorumlu olanlardan biri olması gerekir.
• İstemde bulunan kişinin tam ehliyetli olması gerekir.
• Katılma istemş, ilk derece mahkemesinde hüküm verilinceye kadar yapılmalıdır.

Katılanın Hakları Nelerdir?

Katılanın hakları aşağıda sayılmıştır:

• Mağdur veya suçtan zarar gören, davaya katıldığında, mahkemeden istemesi durumunda baro tarafından bir avukat görevlendirilir.
• Katılan. Cumhuriyet savcısına bağlı olmaksızın yasa yollarına başvurabilir.
• Katılan, duruşmada hazır bulunma hakkına sahiptir.
• Muhakeme işlemleri katılana da bildirilir. Ancak katılmadan önce verilmiş olan kararlar katılana tebliğ edilmez.
• Katılan, bu sıfatı aldıktan sonra kendiliğinden kamu davasına devam etmekten vazgeçebilir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN