İhtiyati Tedbir Nedir? Tedbir Kararı Ne Demek?

Bir dava açılması ile birlikte hemen sonuç alınması beklenemez. Gerek ülkemizdeki yargı yerlerinin iş yoğunluğu gerekse de görülecek işin niteliği buna izin vermeyebilir.

Davacı taraf her ne kadar davasının hemen sonuçlanmasını istese de davanın esasına ilişkin karar verilmesi uzun bir zaman alabilir. Uzayan dava sürecinde, gecikme sebebiyle davacının zarar görmesi, hakkın elde edilmesinin zorlaşması ya da imkânsız hale gelmesi gibi mağduriyetlerin önüne geçmek maksadıyla kanun koyucu tarafından, davanın başında ya da davanın açılmasından önce davacı lehine hukuki himaye tesis eden birtakım tedbirlere hükmedilebileceği öngörülmüştür. Açılmış bir davanın sonucunun etkisiz hale gelmesini önlemeye yarayan bu geçici nitelikteki himayeye ihtiyati tedbir denmektedir.

Tedbir Nedir? (Kısaca)

Mahkeme tarafından dava sonuçlanıncaya kadarki süreçte doğabilecek zararların önüne geçmek amacıyla davacıya sağlanan hukuki himayeye tedbir denir.

Tedbir Kararı Nedir?

Davanın açılmasından kesin hükme kadarki süreçte bir hakkın elde edilmesinin zorlaşması, imkânsız hale gelmesi ya da bekleme sebebiyle zarar görecek olmasının öneme geçmek amacıyla mahkeme tarafından davacı yararına hukuki himaye sağlanmasına hükmedilmesidir.

Tedbir nafakası, tapuya konulacak şerh, bir aracının satışının yasaklanması gibi durumlar ihtiyati tedbir kararına örnek gösterilebilir.

İhtiyati Tedbir Nasıl Talep Edilir?

İhtiyati tedbir mahkemeden dilekçe ile talep edilir. Davacı dilekçesinde ihtiyati tedbir sebeplerini ve tedbir istediğini bildirmeli davanın esası yönünden haklılığını yaklaşık olarak ispatlamalıdır.

İhtiyati tedbir talebi reddedilen kişi, istinaf kanun yoluna gidebilir. Bölge Adliye Mahkemesinde verilecek olan karar kesin hüküm teşkil eder.

İhtiyati tedbir kararına hükmedilebilmesi için somut olayın belli başlı bazı şartları ihtiva etmesi gerekir. İhtiyati tedbire hükmedilebilmesi için;

• Mevcut durumda meydana gelebilecek değişim nedeniyle hakkın elde edilmesi zorlaşmalı ya da imkânsız hale gelmesi ihtimali ve
• Gecikme sebebiyle ciddi bir zararın doğmasından endişe edilmesi şartları aynı anda mevcut olmalıdır.

Bu şartların yanı sıra ihtiyati tedbir talep eden tarafın haklılığını yaklaşık olarak ispatlaması gerekir. Davacının haklı olduğuna ilişkin mahkemede yaklaşık olarak bir kanaat oluşmuş olmalıdır. Bu şart gerçekleşmediği takdirde aleyhine tedbir konan tarafa davayı kaybetmiş gibi işlem yapılmış olacak ve kişi hak kaybına uğrayacaktır.

İhtiyati tedbir kararı verilirken yaklaşık ispat kuralı arandığından davanın ihtiyati tedbir talep eden kişi aleyhine sonuçlanması ihtimali her zaman mevcuttur. Bu süreçte davalının hak kaybına uğraması gündeme gelecektir. İhtiyati tedbir kararı sebebiyle haksız olarak zarara uğrayan davalının zararının karşılanabilmesi için tedbir talep edenden teminat göstermesi istenebilir. Dava ihtiyati tedbir talep eden lehine sonuçlandığında dosyaya sunulmuş olan bu teminat davacıya iade edilir. İhtiyati tedbir talebi kesin bir delile, resmi bir belgeye dayanıyorsa ya da durum teminat gösterilmesini gerektirmiyorsa, talep eden adli yardımdan faydalanıyorsa mahkeme tarafından teminat alınmamasına karar verilebilir.

İhtiyati tedbirler eda, teminat ve düzenleme amaçlı ihtiyati tedbirler olmak üzere üçe ayrılırlar. Eda amaçlı ihtiyati tedbire tedbir nafakası, teminat amacıyla ihtiyati tedbire tapuya şerh koydurularak taşınmazın devrinin önlenmesi, düzenleme amaçlı ihtiyati tedbire ise dövizle ödeme yapılacak hallerde kurun sabitlenmesi örnek gösterilebilir.

İhtiyati tedbir talepleri davanın görüldüğü mahkemede incelenir ve karara bağlanır. Davanın açılmasından önce talep edilecek olan ihtiyati tedbir, esas hakkında yetkili ve görevli mahkemeden talep edilmelidir.

İhtiyati tedbir kararına karşı ancak ilgili tarafın yokluğunda karar verilmişse itiraz edilebilir. İtiraz, tedbirin uygulandığı sırada ilgili hazır bulunuyorsa uygulamadan itibaren, bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın kendisine tebliğinden itibaren bir hafta içinde yapılmalıdır. Aksine karar verilmedikçe itiraz, ihtiyati tedbirin icrasını durdurmaz.

İhtiyati tedbir, üçüncü bir kişiye ait hakkı zedeliyorsa bu durumda üçüncü kişi de tedbiri öğrendiği günden itibaren bir hafta içinde tedbire itiraz edebilir.

İhtiyati tedbir verildiği tarihten itibaren bir hafta içerisinde uygulamaya konmazsa tedbir kararı kendiliğinden kalkar. Dava açılmadan önce ihtiyati tedbire hükmedilmiş olması durumunda iki hafta içerisinde esasa ilişkin davanın açılması gerekir. İki hafta içerisinde dava açılmazsa tedbir kararı yine kendiliğinden kalkacaktır.

İhtiyati tedbir kararına uymayan ve karara aykırı hareket eden kimseler disiplin hapsi ile cezalandırılır.

İhtiyati Tedbir Kararı Nasıl Uygulanır?

İhtiyati tedbir kararının uygulanabilmesi için, kararın verildiği tarihten itibaren kararı veren mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki icra dairesine başvurulmalıdır. Kararda belirtilmişse eğer ihtiyati tedbirin uygulanması için yazı işleri müdürü de görevlendirilebilir.

İhtiyati tedbir kararının uygulanması için gerektiğinde zor kullanılabilir. Bütün kolluk görevlileri, köylerde muhtarlar, yazılı başvuru üzerine tedbirin uygulanmasına yardımda bulunurlar.

İhtiyati Tedbir Ne Kadar Sürer?

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 397/2 hükmü uyarınca ihtiyati tedbir, nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder. Ancak mahkeme tarafından bunun öncesinde tedbirin kaldırılmasına karar verilebilir.

İhtiyati tedbir kararı, kararın verildiği tarihten itibaren bir hafta içerisinde uygulamaya konmazsa kendiliğinden kalkar. Dava öncesinde verilmiş olan ihtiyati karara istinaden iki hafta içerisinde esasa ilişkin dava açılmaması halinde de ihtiyati tedbir kararı kendiliğinden kalkacaktır.