İstinaf Ne Demek?

İstinaf, ilk derece mahkemelerinden verilen hükümlerin maddi ve hukuksal yönden incelenmesi için başvurulabilen bir kanun yoludur.

Kesinleşmemiş hükümler için istinaf kanun yoluna başvurulabileceğinden istinaf kanun yolu olağan kanun yolu olarak nitelendirilmektedir.

İstinafa Konu Edilebilecek Kararlar Nelerdir?

İlk derece mahkemelerinden verilen hükümlere karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Ancak on beş yıl ve daha fazla hapis cezalarına ilişkin hükümler, bölge adliye mahkemesince re’sen incelenir. Buna, otomatik istinaf denilmektedir.

Hükümden önce verilip hükme esas oluşturan veya başkaca yasa yolu öngörülmemiş olan mahkeme kararlarına karşı da hükümle birlikte istinaf yoluna başvurulabilir.

Kişinin rızaya dayalı geri verme usulünü kabul etmemesi durumunda, mahkemenin vereceği geri verme isteminin kabul edilebilir olup olmadığına yönelik kararına karşı temyiz yoluna başvurulabilir. Bu karar dışında, diğer kanunlarda temyiz edilebileceği veya haklarında Yargıtay’a başvurulabileceği belirtilmiş olup da bölge adliye mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere ilişkin ilk derece mahkemelerinin karar ve hükümlerine karşı istinaf yoluna başvurulur.

Aşağıda belirtilen hükümlere karşı istinaf yoluna başvurulamaz:

• Hapis cezasından çevrilen adli para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üç bin Türk lirasına kadar adli para cezasına mahkûmiyet hükümleri,
• Üst sınırı beş yüz günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümleri,
• Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümler.

İstinaf Nedeni Nedir?

İstinaf nedeni hukuka aykırılıktır. Hükümde hukuka aykırılık bulunduğu gerekçesiyle istinaf yoluna başvurulabilir.

Sanık veya katılanın istinaf yolu ile ilgili dilekçe veya tutanağa geçirilen sözlü bildirimlerinde başvuru nedenlerini göstermemiş olmaları inceleme yapılmasına engel değildir. Hükme karşı istinaf yolunun açık ve başvuranın buna hakkının olması inceleme için yeterlidir. Ancak Cumhuriyet savcılarının yazılı istemlerinde başvuru nedenlerini gerekçeleriyle birlikte ve açıkça göstermeleri zorunludur.

İstinaf Süresi Ne Kadar?

İstinaf süresi yedi gündür. Süre, hükmün açıklanmasından itibaren başlar. Hüküm, istinaf yoluna başvurma hakkı olanların yokluğunda açıklanmışsa, süre tebliğ tarihinden başlar.

Ağır Ceza Mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet savcıları, mahkemelerinin yargı çevresi içerisindeki Asliye Ceza Mahkemelerinin hükümlerine karşı, kararın o yer Cumhuriyet başsavcılığına geliş tarihinden itibaren yedi gün içinde istinaf yoluna başvurabilirler.

İstinaf Kanun Yolunda Usul

İstinaf başvurusu, hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılır; beyan tutanağa geçirilir ve tutanak hakim tarafından onaylattırılır.

Sanık ve CMK’ye göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanların dilekçe veya beyanında, başvuruya ilişkin nedenlerin gösterilmemesi inceleme yapılmasına engel olmaz.

Cumhuriyet savcısı, istinaf yoluna başvurma nedenlerini gerekçeleriyle birlikte yazılı isteminde açıkça gösterir. Bu istem ilgililere tebliğ edilir. İlgililer, tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde bu husustaki cevaplarını bildirebilirler.

İstinaf Başvurusunun İncelenmesi

İstinaf başvurusu, yasal sürenin geçmesinden sonra veya aleyhine istinaf yoluna başvurulamayacak bir hükme karşı yapılmışsa ya da istinaf yoluna başvuranın buna hakkı yoksa hükmü veren mahkeme bir kararla dilekçeyi reddeder.

İstinaf başvurusunda bulunan Cumhuriyet savcısı veya ilgililer, ret kararının kendilerine tebliğinden itibaren yedi gün içinde bölge adliye mahkemesinden bu hususta bir karar vermesini isteyebilirler. Bu takdirde dosya bölge adliye mahkemesine gönderilir. Ancak bu nedenle hükmün infazı ertelenemez.

Hükmü veren mahkemece reddedilmeyen istinaf dilekçesi veya beyana ilişkin tutanağın bir örneği karşı tarafa tebliğ olunur. Karşı taraf, tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde yazılı olarak cevabını verebilir.

Dosyanın Bölge Adliye Mahkemesine Gönderilmesi

Cevap verildikten veya bunun için belirli süre bittikten sonra dava dosyası, bölge adliye mahkemesine gönderilir.

Dava dosyası, bölge adliye mahkemesine geldiğinde iş bölümüne göre görevli ceza dairesine verilir. Daire, varsa tebligat eksikliklerinin giderilmesini sağlar.

Ön İnceleme Aşaması

Dosya bölge adliye mahkemesi ceza dairesine geldikten sonra ön inceleme aşaması başlar.

Bölge adliye mahkemesine;

• Başvurunun süresi içinde yapılmadığının,
• İncelenmesi istenen kararın bölge adliye mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının,
• Başvuranın buna hakkı bulunmadığının anlaşılması durumda istinaf başvurusunun reddine karar verilir.

İnceleme ve Kovuşturma Aşaması

Ön inceleme aşaması sonucunda başvurunun kabulüne karar verilirse inceleme aşaması başlar. Bölge adliye mahkemesi, dosyayı ve dosyayla birlikte sunulmuş olan delilleri inceledikten sonra aşağıdaki kararlardan birini verir.

İstinaf Başvurusunun Esastan Reddi

İlk derece mahkemesinin kararında usule veya esasa ilişkin herhangi bir hukuka aykırılığın bulunmadığını, kanıtlarda veya işlemlerde herhangi bir eksiklik olmadığını, ispat bakımından değerlendirmenin yerinde olduğunu saptadığında istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilir.

Hukuka Aykırılığın Düzeltilerek İstinaf Başvurusunun Esastan Reddine

Bölge adliye mahkemesi dosyayı inceledikten sonra;

• Olayın daha fazla aydınlanması gerekmeden beraate veya davanın düşmesine ya da alt ve üst sınırı olmayan sabit bir cezaya hükmolunması gerektiğini,
• Mahkemece sabit görülen suçun unsurları, niteliği ve cezası hükümde doğru gösterilmiş olduğu hâlde yalnızca kanun madde numarasının yanlış yazıldığını,
• Hükümden sonra yürürlüğe giren kanun, suçun cezasını azaltmış ve mahkemece sanığa verilecek cezanın belirlenmesinde artırma nedeni kabul edilmemiş veya yeni bir yasa ile eylem suç olmaktan çıkarılmış ise birinci hâlde daha az bir cezanın hükmolunması ve ikinci hâlde hiç ceza hükmolunmaması gerektiğini,
• Sanığın açıkça saptanmış olan doğum ve suç tarihlerine göre verilecek cezanın belirlenmesinde gerekli indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış olduğunu,
• Artırma veya indirim sonucunda verilecek ceza süresi veya miktarının belirlenmesinde maddi hata yapıldığını,
• Türk Ceza Kanunu’nun 61. maddesindeki sıralamanın gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verildiğini,
• Harçlar Kanunu ile yargılama giderlerine ilişkin hükümlere ve Avukatlık Kanunu’na göre düzenlenen ücret tarifesine aykırılık

mevcut olduğunu saptarsa hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verir.

Bölge adliye mahkemesi, Cumhuriyet savcısının istinaf yoluna başvurma nedenine uygun olarak mahkûmiyete konu suç için yasada yazılı cezanın en alt derecesinin uygulanmasını uygun görmesi durumunda hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verir.

Başka bir araştırmaya gereksinim duyulmadan cezayı kaldıran veya cezada indirim yapılmasını gerektiren kişisel nedenlere ya da kişisel cezasızlık nedenlerine bağlı olarak daha az ceza verilmesini veya ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesini gerektiren durumlarda, hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilir.

Bozma Kararı

İlk derece mahkemesinin kararında gerekçe bulunmaması veya hüküm için önemli olan hususlarda mahkeme kararı ile savunma hakkının sınırlandırılmış olması durumları hariç olmak üzere, CMK’nin 289 maddesinde belirtilen bir hukuka aykırılık nedeninin bulunması durumunda, hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmek ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan ilk derece mahkemesine veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği diğer bir ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verilir.

Soruşturma veya kovuşturma koşulunun gerçekleşmediğinin veya ön ödeme ve uzlaştırma usulünün uygulanmadığının anlaşılması ya da davanın ilk derece mahkemesinde görülmekte olan bir dava ile birlikte yürütülmesinin zorunlu olması durumunda, hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmek ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan ilk derece mahkemesine veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği diğer bir ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verilir,

Hüküm Kaldırma Kararı

Yukarıda belirtilen durumlar dışında, bölge adliye mahkemesi gerekli tedbirleri aldıktan sonra davanın yeniden görülmesine ve duruşma hazırlığı işlemlerine başlanmasına karar verir. Böylece bölge adliye mahkemesi, davayı kendisi karara bağlayacaktır. Bölge adliye mahkemesinde davanın yeniden görülmesi için ilk derece mahkemesinin kararında usul veya esasa ilişkin bir aykırılık bulunması gerekir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN