Poliçe Nedir? Unsurları Nelerdir?

Poliçe, belirli bir kişinin emrin, içinde tutarı yazılı paranın ödenmesi öngörülen, belli bir kişiye karşı düzenleyen tarafından yazılan ve senet metninde poliçe kelimesini içeren bir senettir.

Senedi düzenleyen (düzenleyen), diğer bir kişiye (muhataba) poliçede adı yazılı olan kimseye (lehtara) belli bir miktar paranın, kanunun aradığı şekil şartlarının yerine getirilmesi kaydıyla ödenmesi emrini verir.

Düzenleyen ile lehtar arasındaki ilişkiye, bedel ilişkisi denir. Muhatap ile lehtar arasındaki ilişki havale ilişkisi olarak adlandırılmaktadır.

Poliçenin Özellikleri Nelerdir?

Poliçenin özellikleri aşağıda sayılmıştır:

• Kanunen emre yazılı bir senet olan poliçe, ciro ile ticari hayatta tedavül eder.
• Düzenleyenin poliçeden sorumlu olabilmesi için, senedin düzenlendikten sonra teslim sözleşmesi uyarınca lehtara teslim edilmiş olmalıdır.
• Poliçe kural olarak badeden önce muhataba kabul için ibraz edilir.
• Poliçedeki tarih ve vadenin herhangi bir şarta veya belirsiz bir süreye bağlanmamış olması gerekir.
• Poliçede yazılı vadeye, yargıç yeni bür süre ekleyemez.
• Poliçenin hamili, senet bedelini vadesinde tahsil edemez ise, kural olarak bir takım hukuki formaliteleri yapmakla yükümlüdür.
• Poliçede borçlular, poliçeyi kabul etmiş olan muhatap, düzenleyen, cirantalar, avalistler ve varsa poliçeyi araya girmek suretiyle kabul eden kimsedir.
• Poliçede yazılı bedelden müteselsilen sorumlu olan kişiler arasındaki mevcut kişisel def’i ve itirazlar, hamile karşı ileri sürülemez.
• Poliçedeki davalar özel zamanaşımına tabidir.

Poliçede Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar Nelerdir?

Poliçenin geçerli olarak meydana gelebilmesi için, kanunda öngörülen tüm zorunlu unsurları içermesi gerekir.

Şekil yönünden poliçede bulunması gereken zorunlu ve alternatif unsurlar Türk Ticaret Kanunu’nun 671. maddesinde gösterilmiştir.

Poliçe Kelimesi

Senet mentinde “poliçe” kelimesi bulunması gerekir. Poliçe yabancı bir dilde düzenlenmişse, o dildeki poliçe karşılığı kelimenin bulunması zorunludur. Poliçe kelimesinin mutlaka senet metni içinde yazılmış olması gerekir.

Poliçe için tüm şartlar mevcut olup da senette  sadece poliçe kelimesinin bulunmaması halinde, bu senet emre yazılı havale sayılır.

Belirli Bir Meblağın Kayıtsız Şartsız Havalesi

Poliçede mutalaka mir havale emri yer alması zorunludur. Havale kayıtsız şartsız olmalıdır.

Belirli bir meblağın havalesi hususunda, kanunda belirli bir şekil tayin edilmemiştir. Ticari hayatta yaygın olan “ödeyiniz” şeklinde emir halidir.

Ödenecek belirli bir meblağ veya memleket parası ya da yabancı para cinsinden bir para ile senette ifade edilebilir. Ancak poliçe “1.500 Dolar veya 1000 Euro” şartı geçerli değildir.

Senette yazılı tutarların farklı olması halinde yazı ile yazılmış bedele itibar edilir. Eğer bedel sadece rakam ile veya yalnız yazı ile müteaddit defalar yazılmış ve bedeller arasında fark bulunursa, en az olan bedel geçerli sayılır. Bu durum poliçenin geçerliliğini etkilemez.

Muhatabın Adı ve Soyadı

Muhatap, poliçede yazılı bir miktar parayı, poliçede adı yazılaran olan lehtara veya hamile ödeyecek kişidir. Muhatap teşhis edilebilir olmalıdır. Bu nedenle muhatabın adı ve soyadının, tüüzel kişi ise ticaret unvanının poliçeye yazılması gerekmektedir.

Poliçede birden fazla muhatap gösterilebilir. Bu takirde muhatapların poliçeyi ayrı ayrı kabul etmeleri gerekir ve bu duruma hamile karşı müteselsilen sorumlu olurlar.

Muhatapların alternatif şekilde gösterilmesi mümkün değildir.

Lehtarın Adı ve Soyadı

Lehtar, poliçede alacaklı olarak görünen kişidir. Poliçe hamiline düzenlenmediğinden, senette meblağ kime veya kimin emrine ödenecekse onun adı ve soyadının bulunması gerkeir.

Lehtarın gerçek kişi olması halinde adı ve soyadı; tüzel kişi olması halinde, ticaret unvanı senette yazılı olmalıdır.

Poliçede birden fazla lehtar gösterilmesi mümkündür. Birden fazla lehtar gösterildiği takdirde, bunların hepsi müştereken hareket etmek zorundadırlar. Bunlardan biri poliçedeki bedelin bir kısmını, diğeri de kalan kısmını talep edemezler.

Düzenleyenin İmzası

Poliçede bulunması zorunlu unsurlardan biri, poliçeyi düzenleyenin imzasıdır. İmzanın senedin tüm metnin kapsayacak şekilde poliçenin altında ve el yazısı ile atılmış olması lazımdır.

İmzanın senet metninin içinde, üstünde veya yan tarafında yukarıda aşağıya doğru atılmış olursa, kanunun öngördüğü şekle uymadığından geçerli değildir.

Düzenleme Tarihi

Poliçede düzenleme tarihi bulunması zorunludur. Zorunlu unsurlardan olan düzenleme tarihi poliçede yoksa diğer tüm şartları içerse bile senet poliçe niteliğini kazanamaz.

Poliçenin düzenlenme tarihi boş bırakılarak lehtara verilmesi mümkündür. Bu durumda, lehtar senedi muhataba kabule arz veya ödeme için ibraz etmeden önec ya da ciro edip tedavüle çıkarmadan önce bu eksikliği gidermesi gerekir.

Keşide tarihinin açık ve belli olması gerekir. Keşide tarihinin yazı veya rakam ile yazılması mümkündür.

Poliçedeki düzenleme tarihi, vadeden veya cirodan sonraki bir tarihi gösteriyorsa, poliçe geçersiz olur.

Poliçede Düzenleme Yeri ve Ödeme Yeri

Türk Ticaret Kanunu m. 671 gereğince, düzenleme yerinin poliçede gösterilmesi gerekir. Fakat düzenleme yerinin yer almaması halinde, senet poliçe niteliğini yitirmemektedir. Bu durumda düzenleyenin yanında yazılı olan yer düzenleme yeri sayılır.

Düzenleyenin ad ve soyadının yanında da hiçbir yer adı yazılmamışsa veya birden fazla yer yazılmışsa, bu durumda senet poliçe niteliğini kaybeder.

Poliçede ödeme yerinin yazılacağı TTK m. 671/1-e hükmünde ifade edilmektedir. Ödeme yeri ile ilgili unsur poliçede bulunması zorunlu unsurlardan olmayıp, alternatif unsurlardandır. Buna göre poliçede ödeme yeri açıkça gösterilmediği takdirde, muhatabın yanında yazılı olan yer, ödeme yeri ve bu aynı zamanda da muhatabın yerleşim yeri sayılır.

Yerleşim Yerli ve Adresli Poliçe Nedir?

Düzenleyen, poliçenin üçüncü kişinin yerleşim yerinde ödenmesini şart koşabilir. Bu üçüncü kişinin yerleşim yeri;

• muhatabın yerleşim yerinin bulunduğu yerde, (adresli poliçe)
• veya başka bir yerde bulunabilir. (yerleşim yerli poliçe)

Poliçeyi muhatap kabul ederken, ödeme yeri olarak kendi ikametgahını değil de, aynı yerde başka bir adresi göstermesi halinde adresli poliçe söz konusu olur.

Yerleşim yerli poliçe, poliçenin üçüncü kişinin ikametgahında ödemesinin düzenleyen tarafından şart kılınması durumunda söz konusu olur.

Poliçede Vade

Vade, poliçe bedelinin ödenme borcunun muaccel olduğu gündür. Vade kaydı, kanunda gösterilen ihtiyari kayıtlardan bir tanesidir. Vade günü ile ödeme günü genel itibariyle aynı güne rastlamaktadır.

Poliçede bir vadenin bulunmaması, poliçenin geçersizliğine neden olmaz; ancak böyle bir poliçe, görüldüğünde ödenir.

Kambiyo senetlerinde vade, sadece poliçe ve bonoda vardır. Çekte vade yoktur, sadece ibraz süreleri vardır.

Poliçede Vade Türleri Nelerdir?

Kanunda, poliçeye dört türlü vadenin konulabileceği ifade edilmektedir. Kanunda öngörülmüş vade türleri aşağıda sayılmıştır:

• Belirli bir gün: Vade günü poliçe üzerinde belli bir gün olarak yazılır ( 23.03.2023 gibi).
• Düzenleme gününden belli bir süre sonra vadeli poliçe: Vade, poliçede yazılı bulunan düzenleme tarihinden itibaren işlemeye başlar; ancak bu sürenin hesabında başladığı gün sayılmaz. (Düzenleme tarihinden 15 gün sonra)
• Görüldüğünde ödenecek poliçe: Poliçede vade yazılmamışsa, senedin görüldüğünde, yani ibraz edildiği günde ödenmek üzere çekildiği kabul edilir.
• Görüldükten belli bir süre sonra vadeli poliçe: Bir poliçeye “görüldükten 30 gün veya 90 gün sonra ödeyeniz.” Kaydı konulaiblir.

Açık Poliçe Nedir?

Kural olarak düzenleyen poliçeyi, tedavüle çıkarırken tüm esaslı unsurları tamamlayıp düzenler.

Bazen düzenleyen beyaz kağıdın üzerine sadece imza atarak, kağıdı lehtara verebilir. Lehtar veya diğer hamiller aralarındaki anlaşmaya göre tamamlanması uygun görülen yerleri doldurunca, baştan itibaren geçerli sayılan bir poliçe ortaya çıkar. Buna açık poliçe veya beyaz poliçe denmektedir.

Lehtar veya diğer hamillerden biri tarafından poliçe, düzenleyen ile aralarındaki anlaşmaya aykırı doldurulsa dahi, düzenleyen yine senetten sorumlu olur.

Açık poliçede düzenleyenin imzasının olması yeterlidir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN