Suç Niteliğinde Olmayan Hukuka Aykırı Eylemler

Bir hukuka aykırı eylemin suç olup olmadığını ayırt etmek için o eylem için öngörülen yaptırıma bakmak gerekir.

Söz konusu eylem için yaptırım olarak ceza ve/veya güvenlik tedbiri öngörülmüşse eylem suç niteliği taşır.

Suç ve Haksız Eylem Kavramı

Haksız eylem, yalnızca sözleşmenin taraflarına karşı değil, herkese karşı uyulması gereken bir hukuksal yükümlülüğün ihlalidir.

Suç ve haksız eylem arasındaki ilişkide şu hususlara çok dikkat etmek gerekir. Her haksız eylem suç oluşturmaz. Bazı eylemler hem suç hem de haksız eylem niteliği taşır. Örneğin kasten öldürme, yaralama, hırsızlık gibi eylemler hem suç hem de haksız eylemdir.

Suç niteliğindeki eylemlerin yaptırımı ceza ve/veya güvenlik tedbiridir. Oysa haksız eylemlerin yaptırımı tazminat, eski hale getirme, aynen ifa gibi bir özel hukuk yaptırımlarıdır.

Suç ve Haksız Ezlem Arasındaki Farklar Nelerdir?

Suç ile haksız eylem arasındaki farklar aşağıda sayılmıştır:

• Suç niteliğindeki eylemlerin yaptırımı ceza ve/veya güvenlik tedbiridir. Oysa haksız eylemlerin yaptırımı tazminat, eski hale getirme, aynen ifa gibi bir özel hukuk yaptırımlarıdır.
• Haksız eylemler için yasallık unsuru aranmaz, kıyas geçerlidir.
• Haksız eylemler için yasada öngörülen durumlarda kusursuz yani, objektif sorumluluk da söz konusudur. Oysa suçlarda sorumluluk sübjektiftir; kusursuz sorumluluk artık benimsenmemektedir.
• Zarar olmadan haksız eylem oluşmaz. Zarar, haksız eylemin olmazsa olmaz koşuludur. Oysa zarar suçlarının yanında tehlike suçları da bulunmaktadır.
• Suça teşebbüs ceza sorumluluğunu doğururken haksız eyleme teşebbüs tazminat sorumluluğu doğurmaz.

Suç ve İdari Yaptırım Gerektiren Eylemler

İdari yaptırım gerektiren eylemler, idari düzeni bozucu hareketlerdir. İdari yaptırımlar ise idarenin, bir yargı kararına gerek olmaksızın yasaların açıkça verdiği bir yetkiye dayanarak idare hukukuna özgü yöntemlerle doğrudan doğruya bir işlemi ile uyguladığı yaptırımlardır.

Bir hukuka aykırı eylemin suç mu yoksa idari bir yaptırım gerektiren eylem mi olduğu, o eylem için öngörülen yaptırıma bakılarak belirlenir. Eylem için öngörülen yaptırım, ceza ya da güvenlik tedbiri ise eylem suç niteliği taşır. Yaptırım; disiplin cezası, faaliyetten alıkoyma, ruhsatın iptali, idari para cezaları, işyerinin kapatılması gibi bir yaptırım ise eylem, idari yaptırım gerektiren eylem niteliğindedir.

Suçların Kabahtlerden Ayırt Edilmesi

Kabahatten anlaşılması gereken, kanunun karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlıktır.

Kabahatler Kanunu’nun 2. Maddesine göre, “Kabahat deyiminden; kanunun, karşılığında idarî yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılır.” Suç olmaktan çıkartılan 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile düzenlenmiştir.

Kabahatler, failin icrai veya ihmali hareketi gerçekleştirdiği zaman işlenmiş sayılır. Sonucun oluştuğu zaman, bu bakımdan dikkate alınmaz.

Suçlar ile Kabahtlerin Ortak Özellikleri Nelerdir?

Suçlar ile kabahatlerin bazı otak özellikleri bulunmaktadır. Bunlar:

• Kabahatler Kanunu’nda aksine hüküm bulunmayan durumlarda, Türk Ceza Kanunu’nun hukuka uygunluk nedenleri ile kusurluluğu ortadan kaldıran nedenlere ilişkin hükümleri, kabahatler bakımından da uygulanır.
• Türk Ceza Kanunu’nun zaman bakımından uygulamaya ilişkin hükümleri kabahatler bakımından da uygulanır
• Türk Ceza Kanunu’nun yer bakımından uygulamaya ilişkin hükümleri, yasalarda aksine hüküm bulunmadıkça kabahatler bakımından da uygulanır.
• Kabahatler de suçlar gibi icrai veya ihmali hareketle işlenebilir. İhmali hareketle işlenmiş kabahatin varlığı için kişi açısından belli bir icrai harekette bulunma konusunda hukuksal yükümlülüğün varlığı gereklidir

Suçların Disiplin Suçlarından Ayırt Edilmesi

Disiplin suçu, özel bir yükümlülükle kamusal makamlara bağlı olan kimselerin bu yükümlülüklerini ihlal etmesidir. Bu ihlal, bir öğrencinin kopya çekmesi, askerin nöbette uyuması, avukatın reklam yasağını ihlal etmesi biçiminde olabileceği gibi; bir memurun kurum düzenini bozması biçiminde de olabilir.

Disiplin su.ları ile adli suçlar arsındaki farklar aşağıda sayılmıştır:

• Adli suçlarda tipiklik ve yasallık ilkesi geçerlidir. Ceza hukukunda kıyas yasaktır. Oysaki disiplin hukukunda kıyas yasak değildir.
• Adli suçları kamu görevlisi olsun-olmasın herkes isleyebilir. Oysa disiplin suçlarını yalnızca belli statüdeki kişiler (kamu görevlisi, öğrenci, tutuklu, hükümlü gibi) işleyebilir.
• eza yasaları kural olarak bir ülkede bulunan bütün kişilere uygulanabilirken disiplin suçlarına ilişkin mevzuat hükümleri yalnızca muhataplarına uygulanabilir.
• Adli ceza, yargı erki içinde yer alan, mahkemelerce verilmesine rağmen, disiplin cezalarını veren makamlar için böyle bir zorunluluk yoktur. Disiplin cezalarını, idare işlevine sahip kamusal makamlar vermektedir ve disiplin cezaları birer idari işlemdir.
• Adli suçların cezası, özgürlüğü sınırlandırıcı nitelikte olabilir. Oysa askerlik mevzuatındaki istisnai durum (oda hapsi gibi) dışında, disiplin suçlarının cezası özgürlüğü sınırlandırıcı nitelikte değildir.
• Disiplin cezası verme yetkisi idari bir yetkidir. Adli ceza verme yetkisi salt ceza mahkemelerine ve çok sıkı kurallara bağlanarak verilmiş yetkilerdir.
• dli cezalara karsı idari başvuru yolu öngörülmemiştir. Oysa disiplin cezalarının bazılarında idari başvuru yolu bulunmaktadır.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN