Suçun Maddi Unsurları Nelerdir?

Türk Ceza Kanunu’nda esas alınan suç kuramına göre suçun birden maddi unsuru mevcuttur. Suçun maddi unsurları aşağıda sayılmıştır:

• Fail,
• Mağdur,
• Suçun konusu,
• Eylem,
• Suçun nitelikli unsurları,

Fail Ne Demek?

Ceza hukuku anlamında hukuka aykırı eylemi işleyen kimse, suçun failidir. Suçun failinin belli bir sıfata sahip olmasının gerekip gerekmediğine göre suçlar  genel suçlar ve özgü suçlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Genel suçlar, suçun oluşabilmesi için failin sıfatının önem taşımadığı suçlardır. Genel suçları, o suçu işlemeye yeterli fiziksel ve zihinsel olgunluğu olan herkes işleyebilir. Kanunlarda yer alan birçok suç, genel suç niteliğindedir.

Özgü suçlar, suçun oluşabilmesi için failin belli bir sıfata ya da niteliğe sahip olmasının arandığı suçlardır. Özgü suçları işleyebilmek için fiziksel ya da zihinsel bir olgunluk yeterli değildir; o suç için gereken belirli sıfat veya niteliklere sahip olmak gerekir.

Suçun Mağduru Kimdir?

Suçun mağduru, suç oluşturan eylemden ötürü doğrudan doğruya hakları ihlal edilen kimsedir. Mağdur, suç ile zarar verilen veya tehlikeye sokulan hak veya menfaatin sahibi olan kişidir.

Her suçun bir mağduru vardır ancak bir kimse aynı suçun hem faili hem de mağduru olamaz.

Gerçek veya tüzel kişilerin yanı sıra aile, toplum ve devletler topluluğu gibi tüzel kişiliği olmayan oluşumlar da suçun mağduru olabilir. Tüzel kişiliği olmayan toplulukların suçun mağduru olabilmesi için ceza hukuku yönünden korunan değerlerin bu kişilerin çevresinde kümelenmiş olması gerekir.

Mağdur ve Suçtan Zarar Görenin Farkı Nedir?

Mağdur ile suçtan zarar göreni birbirine karıştırmamak gerekir. Kural olarak mağdur, aynı zamanda bir suçun işlenmesi dolayısıyla zarar gören kişidir. Örneğin mala zarar verme suçunun mağduru, aynı zamanda bu suçun işlenmesi dolayısıyla zarar gören kişidir.

Mağdur, bir suçtan doğrudan doğruya zarar gören kişidir. Oysa suçtan zarar gören kişi o suçtan doğrudan zarar görebileceği gibi, dolaylı olarak da zarar görebilir. Suçtan zarar gören kişi, her zaman bu suçun işlenmesi dolayısıyla mağdur edilen kişi değildir.

Suçun Maddi Konusu Nedir?

Suçun maddi konusu, suçun üzerinde gerçekleştiği kişi ya da nesnedir. Suç, neyin üzerinde gerçekleşmişse suçun maddi konusu da odur. Örneğin kasten öldürme suçunda, suçun maddi konusu insandır. Hırsızlık suçunda suçun maddi konusu, taşınabilir maldır.

Yalnızca duyularla algılanabilen nesneler, suçun maddi konusu olabilir. Cisim olmayan, yalnızca düşünce ile idrak edilebilen nesneler  suçun maddi konusunu değil, hukuksal konusunu oluşturabilirler.

Suçun Maddi Konusu ile Hukuksal Konusu

Suçun maddi konusu ile hukuksal konusunun ayırt edilmesi önemlidir:

• Suçun maddi konusu, her zaman, insan veya nesnedir, adından da anlaşılacağı üzere maddidir. Buna karşılık, suçun hukuksal konusu maddi olabileceği gibi manevi de olabilir.
• Maddi konu, suçun maddi unsurlarından biridir. Bu nedenle yasal tipte yer alır. Buna karşılık, hukuksal konu, yasal tipin dışında kalır. Zira hukuksal konu, yasal tipin bir unsuru değil, özüdür.
• Hukuksal konuya sahip olmayan suç yoktur. Zira unsurlarının bütünü bakımından dikkate alınan her suç, cezaen korunan bir hukuksal varlık veya yararın ihlalidir. Ancak maddi konusu bulunmayan suçların olup olmadığı hususu tartışmalıdır.

Fiil (Eylem) Unsuru

Bir suçtan söz edebilmek için mutlaka bir insan eyleminin bulunması zorunludur. Eyleme dönüşmeyen düşünceler, fanteziler ceza hukukunun ilgi alanına girmez

Ceza hukuku açısından fiil denilince, bunun kapsamına;

• Hareket
• Sonuç
• Nedensellik Bağır girer.

Hareket Nedir?

Hareket, insanda yapma (icrai hareket) ya da yapmama (ihmali hareket) biçiminde ortaya çıkan ve dışarıdan gözlenebilen tepkilerdir.

Tam bir bilinç yokluğunda gerçekleştirilen insan davranışları hareket niteliğine sahip değildir. Buna karşılık, bilinç bulanıklığı veya bilinç bozukluğu hallerindeki icrai ya da ihmali hareketler, hareket niteliğine sahiptirler.

Hareket yeteneği, icrai veya ihmali nitelikte bir harekette bulunabilme yeteneğidir. Hareket yeteneği insanlara özgü bir kavramdır. Hayvanların, bitkilerin ya da eşyaların hareket yeteneğinden söz edilemez.

İcrai Hareket Ne Demek? İhmali Hareket Ne Demek?

Hareket, kendi içerisinde icrai ve ihmali hareket olmak üzere ikiye ayrılır.

İcrai hareket, bir bütün olarak insan vücudunun ya da organlarının kımıldaması, yerinden oynaması, yer değiştirmesi gibi dışarıdan gözlenebilecek bir değişikliktir.

İhmali hareket, yapılması gereken bir şeyin yapılmamasıdır. Ceza hukuku bakımından önem taşıyan ihmali hareket ise hukuk düzeni tarafından yapılması emredilen bir icrai hareketin yapılmamasıdır.

İcrai Suçlar Nelerdir? İhmali Suçlar Nelerdir?

İcrai suçlar, yasaklanan bir hareketin yapılması suretiyle işlenen suçlardır. Bu suçlar, aktif bir hareketle işlenebilir.

İhmali suçlar, yapılması emredilen bir hareketin yapılmaması suretiyle işlenen suçlardır. Bu suçlara aynı zamanda gerçek ihmali suçlar ya da saf ihmali suçlar’ da denilmektedir. Bu suçlarda, failin yalnızca hareketsiz kalması yeterli değildir; suç tipinde belirtilen ve yapılması emredilen hareketin yapılmamış olması gerekir.

İcrai (aktif) bir hareketle işlenebilen bir suçun, somut olayda ihmali (pasif) bir hareketle işlenmesine ihmal suretiyle icrai suç denir. İhmal suıretiyle icrai suçtan söz edebilmek için gereken koşullar şunlardır:

• İhmali bir hareket bulunmalıdır.
• Failin, belli bir sonucun gerçekleşmesini önlemek konusunda özel bir hukuksal yükümlülük altında bulunması (garantör olması) gerekir. Sonuca engel olma yükümlülüğü; yasadan, yapılmış olan bir sözleşmeden, daha önce yapılan bir hareketten kaynaklanabilir.
• Failin sonucun gerçekleşmesini önleme olanağı olmalıdır.

Bağlı Hareketli Suçlar Nelerdir? Serbest Hareketli Suçlar Nelerdir?

Suçun, yalnızca belli bir hareketle işlenebileceğinin kanunda öngörüldüğü suçlara, bağlı hareketli suçlar denir.

Suçun oluşabilmesi için kanunda hareketin nasıl yapılacağının gösterilmediği, dolayısıyla elverişli herhangi bir hareketin yapılmasının yeterli olduğu suçlara, serbest hareketli suçlar denir. Bu suçlarda kanunda sonuç gösterilmiştir, ancak hareket gösterilmemiştir.

Genellikle suçun temel biçimi serbest, nitelikli biçimi ise bağlı hareketli suç olarak düzenlenmiştir.

Tek Hareketli Suçlar Nelerdir?

Suçun oluşabilmesi için kanunda tek bir hareketin yapılması yeterli olarak görülmüşse bu suça tek hareketli suç denir.

Tek hareketli suçlarda hareketin arka arkaya yinelenmesi suçun niteliğini değiştirmez. Zira hareketten anlaşılması gereken doğal değil, hukuksal harekettir. Yani hareketin hukuksal anlamda tek olmasıdır.

Birden Çok Hareketli Suçlar Nelerdir?

Suçun oluşabilmesi için yasada en az iki hareketin yapılması aranıyorsa bu suça birden fazla hareketli suç denir.

Seçimlik Hareketli Suçlar Nelerdir?

Suçun oluşabilmesi için yasada birkaç hareketin gösterilip, bunlardan hepsinin değil, yalnızca birinin yapılmasının yeterli kabul edildiği suçlara, seçimlik hareketli suçlar denir.

Seçimlik hareketli suçlarda seçimlik hareketlerin birden fazla yapılması, suçun da birden fazla olduğu anlamına gelmez.

İtiyadi Suçlar Nelerdir?

Suçun oluşabilmesi için aynı hareketin belli sayıda yinelenmesinin arandığı suçlara itiyadi suç denir. İtiyadi suçlar, itiyadın varlığını gösteren son hareketin yapıldığı anda tamamlanır.

Türk Ceza Kanun, itiyadi suçluyu tanımlamış, ancak itiyadi suçlara yer vermemiştir.

Sonuç Ne Demek?

Hareketin dış dünyada oluşturduğu, suç tanımına uyan değişikliğe sonuç denir. Ceza hukukunda dış dünyada doğan ve harekete nedensellik bağıyla bağlanan her sonuç önem taşımaz. Önemli olan, suç tanımında yer alan ve hukukça önemli olan değişikliklerdir.

Şekli Suç ve Maddi Suç Ayrımı

Oluşabilmesi için yalnızca yasada öngörülen hareketin yapılmasının yeterli olduğu suçlara sekli  suçlar denir.

Oluşabilmesi için hareketin yapılmasının yeterli olmadığı; ayrıca kanunda öngörülen sonucun da gerçekleşmesinin gerektiği suçlara maddi  suçlar denir.

Ani Suç ve Kesintisiz Suç Ayrımı

Hukuksal ihlalin belli bir süre devam etmeyip, hemen sona erdiği suçlara, ani suçlar denir. Ani suçlar, hareketin yapılmasıyla tamamlanır; suçun icrası devam etmez.

Ani suçlar, tamamlandığı anda biten suçlardır. Ani suçlarda sonucun, icra hareketleri tamamlandıktan bir süre sonra ortaya çıkması mümkündür. Ancak bu, suçun anî suç olmasını engellemez. Ani suç bakımından önemli olan, ortaya çıkan hukuksal ihlalin bir süre devam etmeyip hemen sona ermesidir.

Hukuksal ihlalin hemen sona ermeyip, belli bir süre devam ettiği suçlara, kesintisiz (= sürekli, mütemadi) suç denir. Kesintisiz suçlar, tamamlandığı halde bitmeyen suçlardır.

Zarar Suçu ve Tehlike Suçu Ayrımı

Zarar suçları, suçun oluşabilmesi için hareketin yönelmiş olduğu konuda bir olumsuz değişimin (zararın) ortaya çıkmasının arandığı suçlardır.

Tehlike suçları, suçun oluşabilmesi için hareketin yönelmiş olduğu konu üzerinde bir zararın değil, zarar tehdidinin  ortaya çıkmasının arandığı suçlardır.

Nedensellik Bağı Ne Demek?

Sonucun, hareketten kaynaklanmasına, yani hareket nedeniyle ortaya çıkmasına nedensellik bağı denir. Nedensellik bağı, hareket ile sonuç arasında bulunması gereken neden-sonuç ilişkisidir.

Nedensellik bağı yalnızca sonuçlu suçlarda söz konusu olabilen bir unsurdur. Salt hareket suçlarında hareketin yapılmasıyla suç tamamlandığı ve hareketten bağımsız bir sonuç ortaya çıkmadığı için nedensellik bağından söz edilemez.

Nedensellik Bağının Kesilmesi

Nedensellik bağının kesilmesi, iştirak kurallarının uygulanamayacağı durumlarda, iki kişinin birbirini izleyen hareketlerinin tipe uygun sonucun gerçekleşmesi yönünden nedensel değer taşımasına karşın, sorumluluğun ilk hareketi yapana değil, ikinci hareketi yapan ve tipteki sonucu gerçekleştiren kimseye ait olmasıdır. Buna rücu yasağı da denilmektedir.

Nedensellik bağının kesildiğinden söz edebilmek için aşağıdaki koşulların bir arada bulunması gerekir:

• İştirak kurallarının olaya uygulanmasının mümkün olmaması gerekir.
• İki kişinin birbirini izleyen hareketleri bulunmalıdır.
• Birbirini izleyen hareketlerin tipe uygun sonucun gerçekleşmesi yönünden nedensel değer taşıması gerekir

Suçun Nitelikli Unsurları Nelerdir?

Suçun temel biçimine göre cezanın artırılmasını ya da azaltılmasını gerektiren unsurlara suçun nitelikli unsurları denir.

Nitelikli unsurlar yalnızca cezanın artırılmasını gerektiren unsurlar olmayıp cezanın azaltılmasını, kaldırılmasını veya verilmemesini gerektiren nitelikli unsurlarda bulunmaktadır

Kanunda aksine bir hüküm olmadığı sürece, aynı eylemden dolayı aynı hükümde yer alan nitelikli unsurların birkaçı ya da tamamı gerçekleşmişse cezada bir kez artırım yapılması gerekir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN