Vergi Cezalarını Ortadan Kaldıran Haller Nelerdir?

VERGİ CEZALARINI ORTADAN KALDIRAN HALLER

Vergi kanunlarında yer alan hükümlere aykırı hareket edenlerin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’muzda düzenlenmekte olan vergi suçları nedeniyle cezai sorumlulukları doğmaktadır.

VERGİ HUKUKU NEDİR?

Vergi hukuku, vergi yükümlülüklerini inceleyen kamu hukuku içinde yer alan bir hukuk dalıdır. Vergi hukuku devlet ile kişiler arasındaki vergi ilişkisini ve kişilerin vergi yükümlülüklerini inceleyen hukuk dalıdır. Vergi hukuku, devletin mali faaliyetlerinin hukuki boyutunu inceler.

VERGİ BORCU NEDİR?

Vergi borcu, vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesi ile doğar. Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın meydana gelmesi veya hukuki durumun gerçekleşmesi ile doğar. Vergi alacağı mükellef bakımından vergi borcunu ifade eder.

Vergiyi doğuran olay:

Madde 19 –

Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar.

Vergi alacağı mükellef bakımından vergi borcunu teşkil eder.

Vergi borcunun ödenmemesi “vergi ziyaı kabahatini” oluşturur. Vergi ziyaı kabahati Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenmiştir. Vergi ziyaı VUK madde 341’de düzenlenmişken vergi ziyaı cezası da aynı kanunun 344.maddesinde düzenlenmiştir.

VERGİ BORCUNU ÖDEMEMENİN CEZASI NEDİR?

Vergi ziyaı doktrinde zarar kabahati olarak nitelendirilmektedir. Vergi ziyaı kabahatinin işlenmesi ile Devlet Hazinesi zarara uğrar. Vergi ziyaı VUK madde 341’de tanımlanırken VUK madde 344’te hangi fiillerin vergi ziyaı kabahatini oluşturacağı düzenlenmiştir.

Vergi ziyaı:

Madde 341 –

Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.

Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir.

Yukarıki fıkralarda yazılı hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına mani teşkil etmez.

VERGİ ZİYAI CEZASI NEDİR?

Vergi ziyaı cezası, vergi dairesi tarafından kesilen para ile ifade edilir. Vergi ziyaı cezası; temel vergi ziyaı cezası, yüzde elli oranında uygulanan vergi ziyaı cezası ve üç kat olarak uygulanan vergi ziayı cezası olmak üzere üç çeşittir.

Vergi Usul Kanunu’na göre vergi ziyaına sebebiyet veren mükellef veya vergi sorumlusuna ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziayı cezası kesilir.

Vergi ziyaına sebebiyet veren fiiller VUK madde 359’da düzenlenmiş olan kaçakçılık suçlarında sayılan fiillerden ise ziyaa uğratılan verginin üç katı kadar vergi ziyaı cezası kesilir.

Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için kesilecek olan vergi ziyaı cezası yüzde elli üzerinden kesilir.

Vergi ziyaı cezası

Madde 344 –

(Değişik: 22/7/1998-4369/11 md.)

(Değişik, birleştirilen birinci ve ikinci fıkra: 23/1/2008-5728/275 md.)

341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir.

Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır.

Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için bu madde uyarınca kesilecek ceza yüzde elli oranında uygulanır.

(Son fıkra Mülga: 11/8/1999-4444/14 md.)

VERGİ CEZALARINI ORTADAN KALDIRAN HALLER NELERDİR?

Vergi cezalarını ortadan kaldıran hallerin hapis cezasını ve mali nitelikteki cezaları kaldıran haller olmak üzere ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.

Vergi suçu nedeniyle verilen hapis cezasını kaldıran haller:

• Yanılma: Ceza hukukumuza göre kanunu bilmemek mazeret olarak kabul edilemez. Ancak vergi suçları bakımından bu kurala esneklik getirilmiştir. VUK madde 413 hükmü uyarınca yetkili merciden talep ettikleri konu hakkında bilgi alan ve bu doğrultuda işlem yapan kişilerin bu eylemi vergi suçu oluştursa dahi cezalandırılamaz.

Mükelleflerin izahat talebi:

Madde 413 –

(Değişik: 23/7/2010-6009/15 md.)

Mükellefler, Gelir İdaresi Başkanlığından veya bu hususta yetkili kıldığı makamlardan, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından müphem ve tereddüdü mucip gördükleri hususlar hakkında yazı ile izahat isteyebilir.

Gelir İdaresi Başkanlığı, kendisinden istenecek izahatı özelge ile cevaplandırabileceği gibi, aynı durumda olan tüm mükellefler bakımından uygulamaya yön vermek ve açıklık getirmek üzere sirküler de yayımlayabilir.

Sirküler ve özelgeler, Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde, Gelir İdaresi Başkanı veya tevkil edeceği bir başkan yardımcısının başkanlığında en az üç daire başkanından müteşekkil bir komisyon marifetiyle oluşturulur.

Söz konusu komisyonda oluşturulmuş sirküler veya özelgeler ile konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından tamamen aynı mahiyeti taşıyan bir hususta izahat talebinde bulunulması halinde, komisyon tarafından oluşturulan sirküler veya özelgelere uygun olmak şartıyla Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatı tarafından da özelgeler verilebilir.

Sirküler ve vergi mahremiyetine ilişkin hükümler gözönünde bulundurulmak şartıyla özelgeler, Gelir İdaresi Başkanlığınca internet ortamında yayımlanır.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.

• Mücbir sebep: Kişilerin kontrolü dışında gerçekleşen sel, yangın, deprem gibi doğal afetler mücbir sebep olarak adlandırılır. Bu tarz durumlarda devlet vergi kaybına uğrasa bile mücbir sebep mükellef tarafından ispat edildiği takdirde vergi cezası verilmez.

Mücbir sebepler:

Madde 373 –

Bu kanunda yazılı mücbir sebeplerden her hangi birinin vukua geldiği malüm ise veya tevsik ve ispat olunursa vergi cezası kesilmez.

Vergi suçu nedeniyle verilen mali nitelikteki cezaları kaldıran haller:

• Ödeme: Vergi cezasını kaldıran en temel hal borcun ödenmesidir.

Vergi cezalarının ödenme zamanı:

Madde 368 –

(Değişik: 23/6/1982-2686/41 md.)

Vergi Cezaları:

1.Cezaya karşı vergi mahkemesinde dava açılmamışsa dava açma süresinin bittiği tarihten;

2.Cezaya karşı dava açılmışsa, vergi mahkemesi kararı üzerine vergi dairesince düzenlenecek ihbarnamenin ilgiliye tebliğ tarihinden:

Başlayarak bir ay içinde ödenir.

(Ek: 22/7/1998-4369/16 md.; Mülga: 11/8/1999-4444/14 md.)

• Ölüm: Suç ve cezaların şahsiliği ilkesi gereğince vergi mükellefinin ölümü ile vergi cezası düşer.

Ölüm:

Madde 372 –

Ölüm halinde vergi cezası düşer.

• Zamanaşımı: Zamanaşımı süresinin dolması ile vergi cezaları sona erer. Vergi ziyaı suçu vergi alacağının doğumundan itibaren beş yıllık; usulsüzlük suçu ise usulsüzlüğün yapıldığı tarihten itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu sürelere tahakkuk zamanaşımı denir ve zamanaşımın dolması ile kişilere artık vergi cezası verilemez. Vergi alacakları doğumundan itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Bu zamanaşımına ise tahsil zamanaşımı adı verilir.
• Dava: Vergi mükellefleri vergi ceza ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesinde iptal davası açabilirler.
• Hata düzeltme: Eğer vergi cezalarında hata yapılmışsa bu hatalar Vergi Usul Kanunu’na göre düzeltilir.
• Uzlaşma: Vergi kaçakçılığı suçu dışındaki vergi ziyaı cezalarında vergi dairesi ile mükellef uzlaşabilir.
• Terkin: Haşarat saldırısı veya doğal afetler nedeniyle vergi cezaları Maliye Bakanlığınca kısmen veya tamamen terkin edilebilir. Terkin ile vergi cezası ortadan kalkar.
• Tahakkuk ve takipten vazgeçilmesi: Vergi cezasının tahsili için yapılacak masraf cezadan fazla ve tahsil imkanı yok ise tahakkuk ve takipten vazgeçilebilir. Bu halde de vergi cezası kalkar.
• Af: Af vergi cezalarını kısmen veya tamamen ortadan kaldırır.
• İndirim: Vergi cezalarında indirim yapılması mümkündür. Ceza yapılan indirim oranında sona erer.
• Pişmanlık: Vergi Usul Kanunu 371.maddesinde yer alan şartların sağlanması halinde pişmanlık nedeniyle vergi cezası sona erebilir.

ZAMANAŞIMI VERGİ BORCUNU SONA ERDİRİR Mİ?

Zamanaşımı süresinin dolması ile vergi borcu sona erer. Vergi hukukundaki zamanaşımı düzenlemesi kamu düzenine ilişkindir. Zamanaşımı ile uzun süreli borç ilişkilerinin kurulmasının önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Zamanaşımı nedeniyle vergi daireleri vergilerin takibi konusunda daha dikkatli ve hassas davranmak zorundadır.

Zamanaşımının mahiyeti:

Madde 113 –

Zamanaşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır.

Zamanaşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder.

Zamanaşımı süreleri:

Madde 114 –

Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlıyarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmiyen vergiler zamanaşımına uğrar.

(İptal ikinci fıkra: Anayasa Mahkemesinin 15/10/2009 tarihli ve E.: 2006/124, K.: 2009/146 sayılı Kararı ile.; Yeniden düzenleme: 23/7/2010-6009/8 md.) Şu kadar ki, vergi dairesince matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması, zamanaşımını durdurur. Duran zamanaşımı mezkûr komisyon kararının vergi dairesine tevdiini takip eden günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder. Ancak işlemeyen süre her hâl ve takdirde bir yıldan fazla olamaz.

(Ek: 4/12/1985-3239/9 md.; Değişik üçüncü fıkra: 16/7/2004-5228/5 md.) Şarta bağlı istisna veya muafiyet uygulamaları sonucu kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresi, istisna veya muafiyet şartlarının ihlâl edildiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren başlar.

Değişik: 4/12/1985-3239/9 md.) Damga vergisine tabi olup vergi ve cezası zamanaşımına uğrayan evrakın hükmünden tarh zamanaşımı süresi dolduktan sonra faydalanıldığı takdirde mezkür evraka ait vergi alacağı yeniden doğar.

ÖLÜM İLE VERGİ BORCU SONA ERER Mİ?

Ölüm vergi borcunu sona erdirmez. Vergi mükellefinin ölümü ile vergi borcu mirası reddetmeyen mirasçılara geçer. Ancak ölüm cezaların şahsiliği ilkesi gereğince vergi cezalarını sona erdirir.

Özet Olarak

Vergi hukuku, vergi yükümlülüklerini inceleyen kamu hukuku içinde yer alan bir hukuk dalıdır. Yazımızda “Vergi cezalarını ortadan kaldıran haller” konusuna ilişkin bilgiler paylaştık. Ekin Hukuk Bürosu (EkinLaw) olarak; uzman kadromuzda yer alan vergi hukuku avukat ekibimiz ile vergi hukuku kaynaklı sorunlarınızda her zaman size yardım etmeye hazırız.