Mal Rejimleri
Mal varlığı rejimi, eşlerin evlilik süresince edindikleri mal varlıklarının yönetimi, yararlanma ve tasarruf yetkisi ile sorumluluk ve tasfiye sürecini düzenleyen kurallar bütünüdür. Mal rejimine tabi olmayan bir evlilik birliği olamaz ve aksi yönde yapılan anlaşmalar geçersizdir. Mal rejimi ile ilgili genel ilkeler şunlardır:
Eşler, yasada belirtilen sınırlar içinde istedikleri mal rejimini seçebilir, kaldırabilir veya değiştirebilirler. Ancak, eşler tamamen yeni bir mal rejimi yaratamazlar veya yasadaki mal rejimlerini karıştıramazlar. Seçilen mal rejiminin içeriği belirli yasal sınırlar içinde düzenlenebilir.
Mal rejimi, eşler arasındaki borçların muaccel olmasını engellemez. Ancak, borcun yerine getirilmesi borçlu eşi evlilik birliğini tehlikeye sokacak derecede zor duruma düşürecekse, bu eş ödeme için süre isteyebilir. Hakim, duruma göre, istemde bulunan eşin güvence göstermesini isteyebilir (TMK m. 217).
Eşlerden birinin, açık veya örtülü olarak mallarının yönetimini diğer eşe bırakması durumunda, vekalet hükümleri uygulanır.
Mal rejiminin tasfiyesi davaları, eşler veya mirasçılar arasında görülür ve bu davalarda görevli mahkeme aile mahkemesidir.
Mal Rejimi Türleri
Mal rejimlerini farklı şekillerde ayırmak mümkündür:
Yasal ve Seçimlik Mal Rejimi
Yasal mail rejimi; eşlerin mal rejimi sözleşmesi yapmamaları durumunda, yasa gereği tabi oldukları mal rejimidir. Türk hukukunda yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir.
Seçimlik mal rejimi; eşlerin mal rejimi sözleşmesi yaparak kendi iradeleriyle seçtikleri mal rejimidir. Türk hukukunda mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı seçimlik mal rejimleridir.
Olağan ve Olağanüstü Mal Rejimi
Olağan mal rejimleri; edinilmiş mallara katılma rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı rejimleridir. Bunlar, eşler tarafından seçildiğinde geçerli olur.
Olağanüstü mal rejimi; eşlerin veya alacaklıların korunması amacıyla, kanun gereği kendiliğinden ya da mahkeme kararı ile mal ayrılığına dönüşen rejimdir. Mal ayrılığına geçildiğinde, önceki mal rejimi tasfiyesi bu rejime ilişkin hükümlere göre yapılır.
Mal Rejimi Sözleşmesi Nedir?
Mal rejimi sözleşmesi, eşlerin yasada belirlenen mal rejimlerinden birini seçtikleri sözleşmedir. Bu sözleşme, evlenmeden önce veya sonra yapılabilir. Mal rejimi sözleşmesinde sınırlılık ve bağlılık ilkesi geçerlidir ve yalnızca ayırt etme gücüne sahip kişiler tarafından yapılabilir. Kısıtlıların bu sözleşmeyi yapabilmesi için yasal temsilcisinin rızası ve vesayet makamının izni gerekir.
Mal rejimi sözleşmesi, yazılı bir dilekçeyle evlendirme memuruna ibraz edilerek veya vekaletnamede belirtilerek yapılabilir. Evlilik sırasında ya da sonrasında yapılabilir ve kural olarak ileriye etkili sonuçlar doğurur. Ancak, geçmişe etkili olacak şekilde de yapılabilir.
Seçimlik Mal Rejimleri
Eşler, seçimlik olarak belirli mal rejimlerinden biri üzerinde anlaşabilirler:
Mal Ayrılığı
Mal ayrılığı rejiminde, eşler yasal sınırlar içinde kendi mal varlıklarını yönetir, kullanır ve tasarruf eder. Eşler ayrı mal varlıklara sahiptir ve her biri kendi mal varlığının tek başına malikidir. Bu rejimde özel mal varlığı ve paylı mülkiyete tabi mal varlığı olmak üzere iki tür mal varlığı bulunur. Özel mal varlığı, evlilik birliğinin sona ermesi durumunda paylaşılmaz.
Paylaşmalı Mal Ayrılığı
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, tasfiyede kolaylık sağlamak amacıyla kabul edilen bir rejimdir. Bu rejimde, eşler kendi mal varlıklarını yönetir ve tasarruf haklarını korur. Aileye özgülenen mallar paylaşma konusu olur.
Mal Ortaklığı Nedir?
Mal ortaklığı rejiminde, ortaklık malları ve eşlerin kişisel malları olmak üzere iki tür mal bulunur. Kişisel mallar paylaşıma tabi değildir ve evlilik sona erdiğinde mal sahibi eşin tek malı olarak kalır.
Kişisel mallar, üçüncü kişilerin karşılıksız kazandırmalarından, yasadan ve mal rejiminden kaynaklanır. Eşlerin kişisel kullanımına ayrılmış mallar ve manevi tazminat alacakları kişisel mal olarak kabul edilir. Kişisel mal olduğunu ispatlayamayan tüm mal varlığı değerleri ortaklık malı sayılır.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR
