Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Nedir?

Sigortasız işçi çalıştırma konusu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre işverenlerin çalışanlarını SGK’ya bildirmesi ve işe giriş tarihinden itibaren sigorta primlerini yatırması gerekmektedir. Ancak bazı işverenler, çalışanlarının sigortalarını yapmamakta ve SGK’ya ödemeleri gereken primleri ödememekte, bu şekilde kanuna aykırı davranmaktadırlar.

​Sigortasız işçi çalıştırılması durumunda 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nunda düzenlenen idari para cezasına hükmedilir.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Nedir?

İş sözleşmesi ile bir işveren ile çalışan kişiler için işveren tarafından sigorta primlerinin yatırılması gerekmektedir. Bir kişinin sigortalı olması halinin ne zaman başlayacağı 5510 sayılı Kanun’un 7/a bendi ile belirtilmiştir.

Buna göre; “(a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için çalışmaya, meslekî ve teknik eğitime, meslekî ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimine, staja veya bursiyer olarak göreve başladıkları tarihten” itibaren sigortalı olunmaya başlar. İşveren tarafından yapılacak olan işe giriş bildirgesi ile kişi sigortalı olarak çalışmaya başlar. Yani işçinin SGK’ya işe giriş bildirgesi yapılmamış olması sigortasız çalıştığını gösterir. 

İşçinin Sigortası Ne Zaman Başlatılmalıdır?

5510 sayılı Kanun’un 8. Maddesi ile çalışanın sigortasının ne zaman başlatılması gerektiği şu şekilde belirtilmiştir;

Sigortalı bildirimi ve tescili

MADDE 8- (Değişik birinci fıkra: 17/4/2008-5754/6 md.) İşverenler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde, Kuruma verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.

Sigortasız Çalıştırıldığımı Nasıl Öğrenebilirim?

Sosyal Güvenlik Kurumu’na ait Alo 170 hattını arayarak sigorta sorgulaması yapabilirsiniz.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Nedir? 

Sigortasız işçi çalıştırmanın cezai yaptırımları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102. Maddesi’nde belirlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre, sigortasız çalıştırılan işçi sayısı işverene uygulanacak idari para cezasını belirler. Sigortasız işçi çalıştırmanın cezaları aşağıdaki şekildedir:

• İşçi işe başlamış ancak bildirge verilmemişse, asgari ücret tutarında para cezası uygulanır.
• Bildirgenin verilmemiş olması mahkeme kararı, inceleme veya ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan belgelerle tespit edilmişse, para cezası asgari ücretin iki katı tutarında olacaktır.
• Bildirgenin verilmediğinin tespit edilmesinden sonraki 1 yıl içerisinde tekrar bir bildirge yapılmamışsa, para cezası asgari ücretin 5 katı tutarında olacaktır.
• İşçi işe başlamış ancak SGK beyannamesi verilmemişse, asgari ücret tutarında para cezası uygulanır.
• İşçi sigortasız olarak 1 ay çalıştırılıyorsa, ceza 20.516 TL olarak belirlenir.
• İşçi sigortasız olarak 2 ay çalıştırılıyorsa, ceza 41.032 TL olarak belirlenir.
• İşçi sigortasız olarak 5 ay çalıştırılıyorsa, ceza 102.580 TL olarak belirlenir.

Sigortasız Çalışan İşçi Nereye Şikayette Bulunabilir? 

Çalışma Hayatı İletişim Hattı olan ALO 170’i arayarak sigortasız işçi çalıştırma durumunu bildirebilirsiniz. Bu hat, 7/24 aktif bir şekilde hizmet vermektedir ve yaptığınız ihbarlarda kimlik bilgileriniz gizli tutulacak, karşı taraf ile paylaşılmayacaktır.

Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak şikâyet dilekçesi verebilirsiniz. Dilekçenizin işleme alınabilmesi için, sigortasız işçi çalıştırılan iş yerinin ismi ve açık adresi gibi bilgileri eksiksiz ve hatasız bir şekilde belirtmeniz gerekmektedir. Bu şekilde, bulunduğunuz yere en yakın Sosyal Güvenlik Kurumu’na giderek şikayette bulunabilirsiniz.

Sigortasız İşçi Çalıştıran Nasıl Şikayet Edilir? 

​Bir işverenin sigortasız olarak işçi çalıştırdığının anlaşılması durumunda konuya ilişkin şikayet; ALO 170 üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezine, CİMER’e ve işverenin bulunduğu il ve ilçedeki sosyal güvenlik kurumuna başvurarak yapılabilir.

Sigortasız Çalışmanın İspatı esnasında Whatsapp Kayıtları, Mail Kayıtları, Banka Dekontlarının Önemi 

Bir işçi, sigortasız çalıştığını Kurum’a bildirdiğinde müfettişler işyerini denetleyerek sigortasız çalışmanın var olup olmadığını tespit eder. Müfettişlerin işçi lehine karar verebilmesi için tespitlerini belgelere dayandırmaları önemlidir. Bu nedenle, her türlü yazılı belge işçi için büyük önem taşır. İşçi, sigortasız çalıştığını WhatsApp kayıtları, e-posta yazışmaları veya banka dekontları gibi belgelerle kanıtlayarak sigorta girişinin geriye dönük olarak başlatılmasını sağlayabilir. Bu yüzden işçi, her türlü yazılı delil ve belgeyi toplamalıdır.

Hizmet tespit davasında yazılı ve sözlü deliller kullanılabilir. İşyerine veya işin yürütülmesine dair, işverenin düzenlediği veya işçinin işyerinde çalıştığını gösteren her türlü yazılı belge mahkemeye delil olarak sunulabilir. Hizmet tespit davasında iddialar yazılı delillerle destekleniyorsa, bu delillere karşı ancak başka yazılı delillerle itiraz edilebilir; buna “eşdeğer delil ile ispat” denir. Tanık ifadeleri de önemli olup, tanıkların çalışma olgusunu bilebilecek durumda olan kişiler olması gerekmektedir.

Re’sen araştırma ilkesi geçerli olsa da, hizmet tespit davasını açan işçi sigortasız çalıştığını ispat etmek zorundadır. İddialarını desteklemek için belge niteliğindeki delillerden yararlanabilir. İşçinin kullanabileceği belgeler şunlardır:

• Banka dekontu
• Sigorta prim ödeme belgesi
• Ücret bordrosu ve özlük dosyası

Bunların yanı sıra, işçi işyerinde çalıştığını kanıtlayan fotoğraf veya video gibi görüntüleri de mahkemeye sunabilir. Bu sayede, hizmet verdiğini ancak sigortasının yatırılmadığını kanıtlayabilir.

Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları Nelerdir? 

İşçinin sigortasız çalıştırıldığı süreler için hizmet tespit davası açma hakkı bulunmaktadır. Bu davayı açmak için 5 yıllık bir zamanaşımı süresi mevcuttur. Birçok işçi, sigortasız çalıştırıldığını veya sigorta primlerinin düşük ödendiğini fark ettiğinde, işverenin işine son vereceği korkusuyla yasal yollara başvurmaktan kaçınmaktadır. Böyle durumlarda, işçinin “kötü niyet tazminatı” alma hakkı olduğu unutulmamalıdır.

İşverene uygulanan cezai yaptırımlar şu şekildedir:

• Bir işçi 30 gün veya daha uzun süre sigortasız çalıştırıldığını SGK’ya bildirdiği için işten çıkarılırsa, “iş güvencesi kapsamında” işe iade davası açabilmektedir. İşe iade davasını kazanmasına rağmen işçi işyerine geri dönemezse, işverenin işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında “iş güvencesi tazminatı” ödemesi zorunludur.
• İşçinin çalıştığı işyerinde 30’un altında işçi varsa, SGK’ya şikayeti sebebiyle işten çıkarıldığında işveren “kötü niyetli” sayılmakta ve ihbar tazminatının 3 katı tutarında “kötü niyet tazminatı” ödemek zorundadır.

Sigortasız Çalışan İşçi Eksik Sigorta Primlerini Tamamlatmak İçin Ne Yapmalıdır? 

İşçi, geriye dönük olarak eksik sigorta primlerinin tamamlatılmasını istiyorsa hukuki yollara başvurabilir. Bunun için sigortasız çalıştırılan işçinin, çalıştığı seneden itibaren 5 yıl içerisinde hizmet tespit davası açması gerekmektedir. 5 yıllık süre hak düşürücü süre olup; bu sürenin kaçırılması halinde dava hakkı kaybedilir.

Sigortasız Çalışan İşçi Tazminat Alabilir Mi? 

İşverenin çalıştırdığı işçilere sigorta yapma zorunluluğu vardır. Bu sebeple işveren edim yükümlülüğüne aykırı davrandığı takdirde işverene karşı tazminat dava açılabilir. Bu dava Hizmet Tespit Davasıdır. Hizmet Tespit Davası primlerin ödenmemesi nedeniyle açılabileceği gibi primlerin eksik ödenmesine yönelik de açılabilir.

Dava açıldığı takdirde işçinin işten çıkartılması olası bir durumdur. Bu durumda işçi şartları oluşmuş ise İşe İade Davası açabilir. Ayrıca işveren iş güvencesi tazminatı ve kötüniyet tazminatına mahkum edilebilir.

İşe İade Davası açabilmek için çalışılan iş yerinde 30 ve üzeri işçinin çalışması gerekir. Bu davanın kazanılması halinde işçinin işe iadesine karar verilir. İşveren ilama rağmen işçiyi işe başlatmaz ise en az 4 en fazla 8 aylık ücret tutarında iş güvencesi tazminatı öder.

Sigortasız işçi çalıştırıldığı iddia edilen işyerinde 30’dan az işçi çalışıyor ise önele uygun ihbar tazminatı miktarının 3 katı tutarında “kötü niyet tazminatına” mahkûm edilir.

Sigortasız Çalışan İşçinin Avukata Danışmasının Önemi

Sigortasız çalışan sigortasız çalıştığı dönem primlerini tamamlatmalıdır. Bunun için de bir hizmet tespit davası yoluna gidilmesi gereklidir. Hizmet tespit davasında ispat çok önemlidir. Bu sebeple bu sürecin bir avukat ile yönetilmesi çok daha etkili olacaktır. 

Sigortasız Çalışma İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular 

Sigortasız işçi çalıştırma hakkında sık sorulan sorular ve cevapları aşağıda yer almaktadır.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK