Kamu Hukuku

Ceza Hukukunda Teşebbüs

Ceza hukuku, bireylerin işlediği fiillerin suç teşkil edip etmediğini belirleyen ve toplumsal düzeni sağlamayı amaçlayan bir hukuk dalıdır.

Suç, failin iradi hareketleriyle oluşan hukuka aykırı bir fiil olarak tanımlanırken, bazı durumlarda suçun tamamlanmadan önce failin iradesi dışında gerçekleşen nedenlerle durması söz konusu olabilir. İşte bu noktada ceza hukukunda teşebbüs kavramı devreye girer. Teşebbüs, failin kastettiği bir suçu icra hareketlerine başlamasına rağmen elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaması durumunda ortaya çıkar.

Teşebbüsün Tanımı ve Hukuki Dayanağı

Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 35. maddesinde teşebbüs şu şekilde düzenlenmiştir:

“Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamazsa teşebbüs nedeniyle sorumlu tutulur.

Teşebbüs halinde fail, işlenmeye teşebbüs edilen suçun cezası, tamamlanmış suça oranla indirilerek hükmolunur.”

Bu düzenlemeye göre teşebbüs, failin suç işleme kastının bulunmasını, suçun işlenmesine yönelik icra hareketlerine başlanmasını ve suçun tamamlanamamasını gerektirir. Teşebbüs halinde ceza, tamamlanmış suçun cezasına oranla belirli bir oranda indirilerek hükmedilir.

Teşebbüsün Unsurları

Teşebbüs hükümlerinin uygulanabilmesi için bazı temel şartların gerçekleşmesi gerekmektedir:

Teşebbüsün Unsurları

Kasten İşlenebilen Bir Suç Olmalıdır

Teşebbüs yalnızca kasten işlenebilen suçlar için geçerlidir. Taksirle işlenen suçlar teşebbüs hükümlerine tabi değildir. Örneğin, taksirle öldürme suçunda teşebbüs söz konusu olamaz.

Failin Suç İşleme Kastı Bulunmalıdır

Failin, suçun tamamlanmasını istemesi ve bu doğrultuda hareket etmesi gerekir. Suçun işlenmesine yönelik irade olmadan teşebbüsten söz edilemez.

İcra Hareketlerine Başlanmış Olmalıdır

Suça yönelik hazırlık hareketleri teşebbüs kapsamında değerlendirilmez. Failin doğrudan suçun işlenmesine yönelik hareketlere başlamış olması gerekmektedir. Örneğin, bir kişiyi öldürmek için silah satın almak hazırlık hareketi iken, silahı mağdura doğrultup tetiği çekmek icra hareketidir.

Suçun Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlanamaması

Failin suç işleme kastı olmasına ve icra hareketlerine başlamasına rağmen, iradesi dışında gelişen olaylar nedeniyle suç tamamlanamazsa teşebbüs oluşur. Örneğin, bir kişiyi öldürmek amacıyla bıçaklayan failin mağdurun hastanede kurtarılması durumu teşebbüs kapsamında değerlendirilir.

Teşebbüsün Türleri

Teşebbüs, icra hareketlerinin gerçekleşme derecesine göre ikiye ayrılmaktadır:

Tam Teşebbüs

Fail, suçun tamamlanması için gerekli tüm icra hareketlerini gerçekleştirmiş ancak suç sonucu oluşmamıştır. Örneğin, öldürmek amacıyla ateş edilen kişinin mermi isabet etmeden kurtulması.

Eksik Teşebbüs

Fail, suçun icrasına başlamış ancak suçu tamamlayacak hareketleri gerçekleştiremeden engellenmiştir. Örneğin, bir mağazayı soymaya çalışan hırsızın kapıyı açamadan yakalanması.

Teşebbüsün Cezalandırılması

TCK Madde 35/2 uyarınca teşebbüs halinde ceza indirimi uygulanır. Failin suçtan ne kadar uzak kaldığına bağlı olarak ceza, tamamlanmış suça oranla 1/2 ile 3/4 arasında indirilebilir. Hakim, teşebbüs derecesine göre cezada indirim uygularken somut olayın özelliklerini göz önünde bulundurur.

Teşebbüsün Cezalandırılması

Teşebbüsle İlgili Yargıtay Kararları

Yargıtay Ceza Genel Kurulu E. 2018/403 K. 2019/229 T. 10.10.2019:

“Sanık, mağduru öldürme kastıyla silahla ateş etmiş ancak isabet ettirememiştir. Failin elinde olmayan sebeplerle suçu tamamlayamaması nedeniyle sanık hakkında kasten öldürmeye teşebbüs suçundan hüküm kurulması gerekmektedir.”

Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2015/7851 E., 2016/1234 K.:

“Sanık, mağdurun çantasını çalmak istemiş ancak mağdurun direnmesi sonucu çantayı alamamıştır. Failin, icra hareketlerine başlamış olması ancak sonuca ulaşamaması nedeniyle teşebbüs hükümleri uygulanmalıdır.”

Teşebbüsle İlgili Ek Örnekler Ve Açıklamalar

Bir kişi, mağdurun evini soymak için pencereyi kırmış ancak içeride birinin olduğunu fark ederek kaçmıştır. Bu durumda “hırsızlığa teşebbüs” suçu oluşur.

Fail, zehir koyduğu yiyeceği mağdura yedirmek istemiş ancak mağdur yemeği reddetmiştir. Burada da “kasten öldürmeye teşebbüs” söz konusudur.

Bir banka soygunu sırasında, soyguncu kasayı açmaya çalışırken polislerin müdahalesi sonucu kaçmıştır. Bu da “nitelikli yağmaya teşebbüs” kapsamında değerlendirilir.

Teşebbüs halinde ceza belirlenirken, somut olayın koşulları, failin suça ne kadar yaklaştığı ve suçun gerçekleşme ihtimali gibi faktörler göz önünde bulundurulmaktadır.

Teşebbüsün Uluslararası Boyutu

Teşebbüs kavramı yalnızca Türk Ceza Hukuku’na özgü olmayıp, birçok ülkede benzer düzenlemeler mevcuttur. Alman Ceza Kanunu’nun 22. maddesi ve Fransız Ceza Kanunu’nun 121-5. maddesi de teşebbüsü suç saymakta ve benzer hükümler içermektedir. Uluslararası hukukta da teşebbüs hükümleri, suçla mücadelede önemli bir yer tutmaktadır.

Sonuç

Ceza hukukunda teşebbüs, suç işleme iradesiyle hareket eden failin icra hareketlerine başlamasına rağmen elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamaması durumudur. Teşebbüs hükümleri, failin hukuki sorumluluğunu belirlemekte önemli bir yer tutar.

Türk Ceza Kanunu’nda teşebbüse ilişkin hükümler açık bir şekilde düzenlenmiş olup, yargı uygulamaları da bu kuralları esas alarak değerlendirme yapmaktadır. Sonuç olarak, teşebbüs hükümleri failin cezasının adaletli bir şekilde belirlenmesini sağlayan önemli bir hukuki düzenlemedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Tuğçe ŞEN

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu