İhaleye Fesat Karıştırma Suçu (TCK m.235)

İhaleye fesat karıştırma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 235. maddesinde düzenlenmiş olup kamu ihalelerinin şeffaf, rekabetçi ve adil bir şekilde gerçekleştirilmesini güvence altına almayı amaçlamaktadır. Bu suç, kamu yararının korunması ve ekonomik düzenin bozulmasının önlenmesi açısından büyük önem taşır. Kamu ihalelerinde yapılan usulsüzlükler, yalnızca ekonomik zarar doğurmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal güvenin sarsılmasına ve kamu kaynaklarının israf edilmesine neden olur.

Türk Ceza Kanunu’nun 235. maddesine göre, ihaleye fesat karıştıran kişi 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun nitelikli hallerinde ceza daha da artırılabilir. 

Suçun Manevi Unsurları

İhaleye fesat karıştırma suçu, yalnızca kasten işlenebilen bir suçtur. Failin, ihale sürecine müdahale ederek rekabeti bozma veya ihale sonucunu haksız bir şekilde etkileme iradesine sahip olması gerekir. Failin kastı, suçun manevi unsurunu oluşturur. Taksirle bu suçun işlenmesi mümkün değildir.

Failin, ihale sürecine bilerek ve isteyerek hukuka aykırı bir müdahalede bulunması şarttır. Bu kapsamda, failin amacının ihalenin adil ve şeffaf bir şekilde gerçekleşmesini engellemek olduğu açıkça ortaya konulmalıdır. Ayrıca, suçun işleniş biçiminde failin, ihale sürecine fesat karıştırma amacı taşıdığına dair delillerin bulunması gerekir.

Suçun Maddi Unsurları

İhaleye fesat karıştırma suçunun maddi unsurları, fail, mağdur, suçun konusu, hareket unsuru ve netice unsuru olmak üzere beş alt başlık altında incelenebilir.

Fail

Bu suç, herkes tarafından işlenebilecek genel bir suç niteliği taşır. Ancak kamu görevlilerinin bu suçu işlemesi durumunda, suçun nitelikli hali söz konusu olur ve ceza artırılır. Kamu görevlileri dışında, ihaleye katılan gerçek veya tüzel kişiler de bu suçun faili olabilir. Örneğin, bir şirketin yöneticisi veya bir ihale komisyonu üyesi, ihaleye fesat karıştırma suçunun faili olabilir.

Mağdur

İhaleye fesat karıştırma suçunun mağduru doğrudan doğruya kamu olup, dolaylı mağdurlar ise ihaleye katılma hakkı bulunan diğer kişilerdir. Kamu yararı, bu suçun temel koruma alanıdır. İhaleye katılma hakkı ihlal edilen kişiler, mağduriyetlerini hukuki yollarla ileri sürebilir.

Suçun Konusu

Bu suçun konusu, kamuya açık ihaleler ve bu ihalelerle bağlantılı işlemlerdir. Kamu ihaleleri dışında özel sektöre ait ihalelerde de bu suçun oluşabileceği kabul edilmektedir. İhale sürecine ilişkin belgeler, tekliflerin değerlendirilmesi ve ihale sonuçları, suçun konusunu oluşturan unsurlar arasında yer alır.

Hareket Unsuru

İhaleye fesat karıştırma suçunun hareket unsuru, ihale sürecine hukuka aykırı müdahalede bulunmaktır. Bu müdahale çeşitli şekillerde gerçekleşebilir:

• İhaleye katılımı engellemek veya sınırlandırmak,
• İhaleye katılanları aldatmak veya yanlış yönlendirmek,
• İhaleye hile karıştırmak,
• İhale şartlarını hukuka aykırı bir şekilde değiştirmek.

Bu fiillerin her biri, ihaleye fesat karıştırma suçunun hareket unsurunu oluşturur ve suçun tamamlanması için yeterlidir.

İhaleye Katılımı Engellemek veya Sınırlandırmak

İhaleye katılımı engellemek veya sınırlandırmak, ihaleye katılma hakkı olan kişilerin bu haklarını kullanmalarını hukuka aykırı bir şekilde engellemeyi ifade eder. Örneğin, ihale ilanını sınırlı bir çevreye duyurmak, ihale şartnamesinde aşırı ve gereksiz şartlar koyarak belirli kişilerin katılımını zorlaştırmak bu kapsama girer. Bu tür fiiller, ihale sürecinin rekabetçi yapısını bozarak kamu yararına zarar verir.

İhaleye Katılanları Aldatmak veya Yanlış Yönlendirmek

İhaleye katılanları aldatmak veya yanlış yönlendirmek, ihaleye katılma sürecinde hileli davranışlarla diğer katılımcıların yanıltılmasını ifade eder. Örneğin, ihaleye sunulan belgelerde sahtecilik yapmak, yanlış bilgi vererek katılımcıların tekliflerini etkilemek veya ihale sürecine ilişkin gerçek bilgileri gizlemek bu kapsamda değerlendirilir. Bu tür davranışlar, ihalenin adil bir şekilde sonuçlanmasını engeller.

İhaleye Hile Karıştırmak

İhaleye hile karıştırmak, ihale sürecinde haksız bir avantaj elde etmek amacıyla yapılan her türlü hukuka aykırı müdahaleyi kapsar. Örneğin, tekliflerin gizlice değiştirilmesi, sahte teklifler sunulması veya ihale komisyonu üyelerinin kararlarını etkilemek amacıyla baskı yapılması gibi fiiller bu kategoriye girer. Bu tür eylemler, ihalenin sonuçlarını doğrudan etkileyerek suçun oluşmasına neden olur.

İhale Şartlarını Hukuka Aykırı Bir Şekilde Değiştirmek

İhale şartlarını hukuka aykırı bir şekilde değiştirmek, ihale sürecinde belirlenen şartların haksız bir şekilde yeniden düzenlenmesi anlamına gelir. Örneğin, ihale şartnamesinin ihale ilanından sonra değiştirilmesi, belirli bir katılımcıyı avantajlı hale getirecek düzenlemeler yapılması veya ihale sürecinde taraflı kararlar alınması bu kapsamda değerlendirilir. Bu tür fiiller, ihalenin eşitlik ve rekabet ilkelerine aykırı bir şekilde yürütülmesine neden olur.

Netice Unsuru

Suçun netice unsuru, ihalenin adil, şeffaf ve rekabetçi bir şekilde gerçekleştirilmemesi durumunda ortaya çıkar. İhalenin iptal edilmesi, adil bir şekilde sonuçlanmaması veya rekabetin engellenmesi gibi durumlar, suçun neticesini oluşturur. Ancak, suçun oluşması için somut bir zarar meydana gelmesi şart değildir; tehlike neticesi de suçun oluşumu için yeterlidir.

Hukuka Aykırılık Unsuru

İhaleye fesat karıştırma suçu, hukuka aykırı bir fiildir. Suçun işlenmesi sırasında hukuka uygunluk nedenlerinin varlığı söz konusu olamaz. Ancak, hukuka uygunluk nedenlerinin bulunması halinde fiil suç teşkil etmeyebilir. Örneğin, ihale sürecine yapılan müdahalenin yasal düzenlemelere uygun olması durumunda, hukuka aykırılık unsuru oluşmaz. Bununla birlikte, ihale sürecinde kamu yararını koruma amacı taşıyan yasal düzenlemeler dışındaki müdahaleler, hukuka aykırılık unsurunu oluşturur.

Suçun Özel Görünüş Biçimleri

Suçun özel görünüş biçimleri teşebbüs, iştirak ve zincirleme suç olarak sayılabilir.

Teşebbüs

İhaleye fesat karıştırma suçu teşebbüse elverişlidir. Örneğin, failin ihale sürecine müdahale etmek için girişimde bulunması ancak müdahalenin sonuçsuz kalması halinde teşebbüs hükümleri uygulanır.

İştirak

Bu suç, birden fazla kişi tarafından birlikte işlenebilir. Örneğin, bir grup kişinin ihaleye fesat karıştırmak amacıyla iş birliği yapması halinde iştirak hükümleri uygulanır.

Zincirleme Suç

Failin birden fazla ihaleye aynı yöntemle fesat karıştırması durumunda zincirleme suç hükümleri devreye girer. Bu durumda, faile tek bir ceza verilir ancak ceza artırılarak uygulanır.

Muhakeme

İhaleye fesat karıştırma suçu, şikayete tabi olmayan ve re’sen soruşturulan bir suçtur. Savcılık, ihale sürecine yapılan müdahaleleri tespit etmek amacıyla soruşturma başlatır. Soruşturma sırasında, ihale belgeleri, tanık beyanları ve diğer deliller incelenir.

Yargılama aşamasında, mahkeme, failin suç işleme kastını, müdahalenin ihale sürecine etkisini ve suçun neticesini değerlendirir. Örgütlü bir şekilde işlenen suçlarda, failler hakkında daha ağır cezalar uygulanabilir. Yargılama sırasında, ihaleye katılan tarafların haklarının korunması da büyük önem taşır.

Suçun Cezası

TCK m.235’e göre, ihaleye fesat karıştıran kişi 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Suçun nitelikli hallerinde, örneğin kamu görevlilerinin bu suçu işlemesi durumunda, ceza artırılır. Ayrıca, suçun örgütlü bir şekilde işlenmesi halinde, fail hakkında daha ağır hükümler uygulanır.

Sonuç

İhaleye fesat karıştırma suçu, kamu kaynaklarının etkin ve adil bir şekilde kullanılması için büyük önem taşır. Bu suçun önlenmesi, kamu güveninin korunması ve ekonomik düzenin sağlanması açısından gereklidir. Hukuka uygun bir ihale sürecinin gerçekleştirilmesi, yalnızca kamu yararını değil, aynı zamanda bireylerin haklarını da korur. Toplumun bu konuda bilinçlendirilmesi ve etkin denetim mekanizmalarının işletilmesi, ihaleye fesat karıştırma suçunun önlenmesinde temel unsurlardır.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN