Kasten Öldürme Suçu ve Cezası (TCK m.81)

Kasten öldürme, bir kişinin bilerek ve isteyerek başka bir insanın yaşamına son vermesidir. Türk Ceza Kanunu’nun 81 ila 83. maddeleri arasında düzenlenmiştir. 81. maddede basit şekli, 82. maddede nitelikli (ağırlaştırılmış) halleri, 83. maddede ise ihmali davranışla işlenmesi düzenlenmiştir.

TCK m. 81’e göre; “Kasten bir insanı öldüren kimse müebbet hapis cezasıyla cezalandırılır.”

Fail ve Mağdur

Bu suçun faili yalnızca gerçek kişiler olabilir; tüzel kişiler fail olamaz. Mağdur ise yaşamına son verilen kişidir. Ölenin yakınları destekten yoksun kaldıkları ölçüde suçtan zarar gören sayılır.

İcrai Davranışla Öldürme

Öldürme, her türlü araçla ve çeşitli yollarla gerçekleştirilebilir. Kanun, ihmali davranışla öldürmeyi 83. maddede düzenlediğine göre; 81 ve 82. maddelerdeki öldürme fiilleri doğrudan (icrai) eylemlerle işlenen suçlardır.

Maddi Unsur

Bu suçta korunmak istenen hukuki değer yaşam hakkıdır. Hem bireyin hem toplumun çıkarı nedeniyle insan hayatı güçlü cezai koruma altındadır. İnsan öldürme suçunun varlığı için mağdurun canlı olması gerekir. Ölüye karşı öldürme suçu oluşmaz. Fail ve mağdur herkes olabilir; yaş, cinsiyet, sağlık durumu, milliyet gibi özellikler önemli değildir. Ancak bazı durumlarda mağdurun sıfatı, suçun niteliğini değiştirebilir. Örneğin cumhurbaşkanına yönelik öldürme eylemi, anayasal düzene karşı suç sayılır.

Her suç gibi kasten öldürme de bir hareket, netice ve bu ikisi arasında illiyet bağıyla oluşur. Hareket çok farklı biçimlerde gerçekleşebilir. Bu yönüyle insan öldürme suçu serbest hareketli suçtur. Kullanılan vasıta maddi veya manevi olabilir. Örneğin bir silahla ateş etmek kadar, kalp hastasına ağır bir haber vererek ölüme sebep olmak da buna örnek teşkil eder. Öldürmeye yönelik hareket doğrudan veya dolaylı olabilir.

Netice, tıbben ölümün gerçekleşmesidir. Ölüm tespiti uzman doktorlarca yapılır ve hâkim ya da savcı bu tespit için bilirkişi raporu alır.

Manevi Unsur

Kasten öldürme suçunun manevi unsurunu kast oluşturur. Fail, ölüm sonucunu bilerek ve isteyerek hareket etmelidir. Ayrıca suç olası kastla da işlenebilir. Fail, yaptığı eylemin ölüm sonucunu doğurabileceğini öngördüğü halde bu eylemi gerçekleştirirse ve ölüm gerçekleşirse, suç olası kastla işlenmiş olur. Örneğin kırmızı ışıkta geçerken yayaya çarpıp ölümüne sebep olmak bu kapsamdadır. Bu suçta hareket ile netice arasında nedensellik bulunmalıdır. Ölüm meydana geldiği anda suç tamamlanmış olur.

Nedensellik Bağı

Hayatın olağan akışında failin hareketiyle birlikte başka olayların da etkisiyle ölüm meydana gelebilir. Bu durumda kastın kapsamı ve sorumluluk alanı dikkatle değerlendirilmelidir. Örneğin, mağdura darbe vurulmuş ve aynı zamanda mağdurun organlarında ciddi bir hastalık bulunmuşsa; ölümün nedeni her iki durumun bileşkesi olabilir. Böyle bir durumda failin kastı sadece darbe ile sınırlıysa, öldürmeye teşebbüsten sorumlu olur. Ancak fail mağdurun hastalığını biliyor ve ölüm bu bilgi dahilinde hedeflenmişse doğrudan kasten öldürmeden sorumludur.

Yine fail mağdura öldürücü bir darbe vurmuş ve mağdur ambulansla hastaneye sevk edilirken trafik kazasında ölmüşse; darbenin tek başına ölüm için yeterli olup olmadığı değerlendirilir. Eğer darbe tek başına ölüme neden oluyorsa, fail sorumlu tutulur. Aksi takdirde teşebbüs söz konusu olur.

Eğer araya giren olay (örneğin trafik kazası) bir başka kişinin taksirli fiiliyse, bu kişi de taksirle öldürmeden veya taksirle yaralamadan sorumlu tutulur. Nihayetinde herkes kendi hareketinin doğurduğu neticeden sorumludur.

Birden Fazla Faille İşlenmesi

İnsan öldürme suçu birden fazla kişi tarafından birlikte işlenebilir. Bu durumda iştirak hükümleri uygulanır. Faillerin bazıları doğrudan fail, bazıları yardım eden veya azmettiren olabilir. Ancak bazı durumlarda ölümün hangi failin hareketinden kaynaklandığı belirlenemez. Örneğin mağdurun kalbine bir kurşun isabet etmiş ama hangi failin silahından çıktığı tespit edilememişse, her iki fail de öldürmeye teşebbüsten cezalandırılır.

Ceza hukuku kesin olarak ispat edilebilen durumları esas alır. Şüphe sanık lehine değerlendirilir. Failin kim olduğu ispat edilemediği sürece, daha ağır ceza verilemez. Bu noktada faillerin teşebbüsten cezalandırılması hukuk açısından en makul çözümdür.

Hukuka Uygunluk Nedenleri

İnsan öldürme suçunda mağdurun rızası hukuka uygunluk nedeni sayılmaz. Kişinin yaşamı üzerinde tasarruf hakkı yoktur. Ancak meşru müdafaa, zaruret hali, kanunun emrini yerine getirme ve görevin ifası gibi durumlar hukuka uygunluk nedeni sayılır. Örneğin savaş sırasında verilen emirle düşmana ateş etmek veya cezanın infazı kapsamında idamın gerçekleştirilmesi bu kapsamdadır. Ayrıca hakkın kullanılması kapsamında (örneğin boks maçında kurallara uygun bir hareketle rakibin ölmesi) cezai sorumluluk doğmayabilir.

Ağırlaştırıcı Sebepler

Türk Ceza Kanunu bazı öldürme fiillerini daha ağır cezalandırmayı öngörmüştür. Nitelikli insan öldürme halleri, fail ile mağdur arasındaki ilişki, mağdurun özel sıfatı, kullanılan araçlar, fiilin işleniş şekli, suçun manevi yönü, mağdur sayısı ve suçun başka suçlarla bağlantısı gibi unsurlarla belirlenir.

Cezai Yaptırım

Kasten öldürmenin temel şeklinde fail müebbet hapis cezası alır. TCK 81. madde sabit cezayı düzenlediği için hâkime ceza tayininde takdir yetkisi tanınmamıştır. Eğer eylem 82. maddede sayılan nitelikli hallerden biri kapsamında işlenmişse ceza ağırlaştırılmış müebbet hapistir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN