Cari Hesap Nedir?

Cari hesap, iki taraf arasında mevcut olan alacak ve borçların birbirine karşılıklı olarak mahsup edilerek belirli dönemler sonunda bakiye üzerinden ödeme yapılması esasına dayanan bir hesap türüdür.

Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde 89-101 arasında düzenlenen cari hesap, ticari ilişkilerde yoğun olarak kullanılan ve tarafların aralarındaki hesaplaşmaları kolaylaştıran bir kurumdur. Bu hesap türü, özellikle tacirler arasında sıkça kullanılmakta ve tarafların çeşitli alacak ve borçlarını belirli dönemlerde mahsup etmelerini sağlamaktadır.

Tanım ve Özellik Arz Eden Noktalar

TTK madde 89’da cari hesap, iki tarafın birbirine karşı olan alacaklarını hesaben kaydederek dönemsel olarak karşılıklı borç-alacak durumunu mahsuplaştırıp kalan bakiyeyi ödemeyi taahhüt ettikleri bir hesap türü olarak tanımlanmıştır.

Taraflar, cari hesap sözleşmesi yaparak aralarındaki borç ve alacak ilişkilerini bu hesaba kaydederler ve belirli bir dönem sonunda hesabın bakiyesi üzerinden ödeme yaparlar.

Cari hesapta, alacak ve borçlar karşılıklı olarak sürekli bir şekilde kaydedilir, ancak bu alacakların her biri ayrı ayrı talep edilemez; yalnızca dönem sonunda oluşan bakiye üzerinden bir talep hakkı doğar. Bu özellik, cari hesabın en temel özelliklerinden biridir. Böylece, ticari ilişkilerde sıkça karşılaşılan küçük alacak ve borçlar her seferinde talep edilmek yerine, toplu olarak ödenir.

Cari Hesaba Geçirilebilecek ve Geçirilemeyecek Alacaklar

TTK’ya göre, ticari ilişkiden doğan alacak ve borçların çoğu cari hesaba geçirilebilir. Ancak bazı alacaklar niteliği gereği cari hesaba dahil edilemez.

Cari hesaba geçirilebilecek alacaklar genellikle ticari ilişkilerden doğan alacaklar olup, iki taraf arasında düzenli bir ticari alışveriş veya hizmet ilişkisinin bulunduğu durumlarda bu alacaklar cari hesaba kaydedilebilir. Örneğin, mal veya hizmet satışlarından doğan alacaklar, krediler ve faizler bu hesaba dahil edilebilir.

Cari hesaba geçirilemeyecek alacaklar ise kanun tarafından belirlenmiş olup, bu alacakların cari hesapta yer alması hukuka aykırıdır. TTK madde 90’da, özellikle rehin, ipotek gibi ayni haklara bağlı alacakların cari hesaba geçirilemeyeceği belirtilmiştir.

Bunun nedeni, bu tür alacakların belirli bir güvenceye bağlı olması ve her zaman talep edilebilir nitelikte olmalarıdır. Aynı zamanda nafaka gibi şahsi haklara dayalı alacaklar da cari hesaba geçirilemez. Bununla birlikte, belirli bir vade veya şartın gerçekleşmesine bağlı alacaklar, bu şart gerçekleşmeden cari hesaba dahil edilemez.

Cari Hesabın İşleyişi ve Hükümleri

Cari hesap, tarafların birbirine olan borç ve alacaklarını kaydetmesiyle işler. Hesaba kaydedilen her alacak veya borç, taraflar arasında karşılıklı olarak mahsup edilir ve belirli bir dönem sonunda bu mahsuplaşmanın sonucu olan bakiye taraflardan birine ödenir.

Faiz İşlemesi

Cari hesaba kaydedilen alacaklar için faiz talep edilebilir. TTK’ya göre, taraflar aksini kararlaştırmadıkça, hesaba geçirilen tutarlar üzerinden belirli bir faiz oranı uygulanabilir. Ancak faiz uygulaması, taraflarca önceden kararlaştırılmalı ve hesap sözleşmesinde açıkça belirtilmelidir.

Hesap Özeti ve İtiraz

Cari hesapta belirli dönemlerde hesap özeti düzenlenir. Bu özet, iki tarafın borç ve alacaklarını gösteren bir döküm niteliğindedir. Hesap özeti taraflara sunulduktan sonra, itiraz süresi başlar.

Taraflardan biri, hesabın özetine itiraz etmek isterse bu itirazı makul bir süre içinde yapmak zorundadır. İtiraz edilmemesi durumunda hesap özeti kabul edilmiş sayılır ve taraflar bu özet üzerinden bakiyeyi ödemekle yükümlü olur.

Cari Hesabın Sona Ermesi

Cari hesap çeşitli nedenlerle sona erebilir. Taraflar arasında yapılmış olan cari hesap sözleşmesi belirli bir süre için yapılmışsa, bu sürenin dolmasıyla hesap kapanır. Bunun dışında, tarafların karşılıklı olarak anlaşmasıyla da cari hesap sona erdirilebilir. Taraflar, cari hesap ilişkisinin sona erdirildiğini belirterek, aralarındaki borç ve alacakları nihai olarak ödeyebilirler.

Cari hesap sözleşmesi belirsiz süreli olarak yapılmışsa, taraflardan biri belirli bir ihbar süresi tanıyarak bu sözleşmeyi feshedebilir. Fesih bildiriminden sonra taraflar arasındaki hesap bakiyesi çıkarılır ve kalan bakiye ödenir.

Zamanaşımı

Cari hesaptan doğan alacaklar için zamanaşımı süresi TTK’da açıkça düzenlenmiştir. TTK madde 101’e göre, cari hesap sözleşmesinden doğan alacaklar, hesap döneminin sona ermesinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Bu süre zarfında alacak talep edilmezse, alacak zamanaşımına uğrar ve talep hakkı ortadan kalkar. Cari hesap döneminin sonunda ortaya çıkan bakiye, genel zamanaşımı hükümlerine tabi olur ve hesap özeti kabul edildikten sonra bu beş yıllık süre işlemeye başlar.

Sonuç

Cari hesap, ticari ilişkilerde alacak ve borçların karşılıklı olarak mahsup edilmesi ve dönem sonunda bir bakiye üzerinden ödeme yapılmasını sağlayan önemli bir hesap türüdür. TTK tarafından detaylı bir şekilde düzenlenen cari hesap, taraflar arasında sürekli ticari ilişkilerin bulunduğu durumlarda kullanılmakta ve ticari işlemleri kolaylaştırmaktadır.

Ancak, cari hesaba geçirilemeyecek alacaklar konusunda dikkatli olunmalı ve hesapların düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Cari hesap ilişkisi sona erdiğinde, taraflar arasında nihai bir bakiye çıkarılarak borç ve alacakların netleştirilmesi sağlanır. Zamanaşımı süreleri ise alacakların talep edilebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN