Dava Şartları
Bu yazımızda hukuk muhakemesinde dava şartlarını inceleyeceğiz.
Dava Şartları Nedir?
Dava şartları, uyuşmazlığın esasına geçilmesi için bulunması gereken şartlardır. Bu şartların yokluğu halinde davanın esası hakkında inceleme yapılamaz. Dava şartları bir davanın açılabilmesi için değil o dava hakkında inceleme yapılabilmesi için gerekli olan şartlardır.
Dava Şartlarının Özellikleri
Dava şartlarının özelliklerini ise şöyle sayabiliriz;
- Dava şartları, yargılamanın her aşamasında araştırılabilir. şartların varlığı konusunda taraflarca itiraz edilmesi zorunlu değildir. Mahkeme re’sen dava şartı eksikliğini araştırabilir.
- Dava şartları konusunda taraflar anlaşmaya varmış olsa bile mahkeme şartın bulunmadığı tespit ederse davayı usulen reddetmek zorundadır.
- Dava şartının eksikliği giderilebilecekse mahkeme kesin süre vererek bu eksikliğin giderilmesini ister.
- Davanın usulen reddedilmesi dava açısından nihai bir karardır. Fakat dava şartı yokluğu sebebiyle reddedilen dava, şartın tamamlanmasından sonra yeniden açılabilir.
- Mahkeme dava şartı oluşmadan bir karar vermiş ise bu bir bozma sebebidir.
Dava Şartlarının Türleri
Hukuk Muhakemeleri Kanununun 114. Maddesinde dava şartları teker teker sayılmıştır. Bu bakımdan dava şartları şöyledir;
| Dava şartları
MADDE 114- (1) Dava şartları şunlardır: a) Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması. b) Yargı yolunun caiz olması. c) Mahkemenin görevli olması. ç) Yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması. d) Tarafların, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları; kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması. e) Dava takip yetkisine sahip olunması. f) Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin bulunması. g) Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması. ğ) Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi. h) Davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması. ı) Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması. i) Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması. (2) Diğer kanunlarda yer alan dava şartlarına ilişkin hükümler saklıdır |
Yargı Hakkı
Türk mahkemelerinin, davaya bakabilmesi için bu dava hakkında yargılama hakkına sahip olması gerekmektedir. Böyle bir hakkın mevcut olmaması durumunda dava şartı eksiktir.
Yargı Yolu
Hukuk mahkemesinin davaya bakabilmesi için davanın adli yargının görev alanında olması gerekir. Eğer adli yargıda açılmış bir dava idari yargının görev alanına giriyorsa davanın usulden reddi gerekmektedir.
Görev Ve Kesin Yetki
Mahkemenin önündeki davaya bakabilmesi için o davaya bakmakta görevli olması gerekir. Aynı şekilde dava konusu olay hakkında kesin yetki kuralı var ise bu durum bir dava şartıdır. Fakat kesin yetkinin olmadığı durumlarda bu şart aranmaz.
Tarafların, Taraf Ve Dava Ehliyetine Sahip Olmaları
Davanın esasına girilebilmesi için tarafların taraf ve dava ehliyetine sahip olması gerekmektedir. Aynı zamanda kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması gerekir.
Dava Takip Yetkisi
Başkası adına yürütülen davalarda davanın esasına geçilebilmesi için kişinin dava takip yetkisine sahip olması gerekir.
Davaya Vekalet Ehliyeti Ve Geçerli Vekaletname
Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin bulunması gerekmektedir.
Hukuki Yarar
Davanın esasına geçilebilmesi için davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması gerekir. Eğer böyle bir yarar mevcut değil ise dava hukuki yarar şartı yokluğundan dolayı reddedilir.
Derdestlik
Eğer bir dava halihazırda açılmış ve halen görülmekte ise derdestlik vardır. Hukuk mahkemesinin davanın esasına girebilmesi için aynı dava daha önce açılmamış ve halen görülmekte olmamalıdır. Böyle bir durumun varlığı halinde mahkeme usulen davanın reddine karar verir.
Kesin Hüküm Bulunmaması
Mahkemenin önündeki davanın esasına girebilmesi için daha önce aynı davanın kesin hükme bağlanmış olmaması gerekir. Aynı konuda, aynı taraflar arasında aynı sebebe dayanarak bir dava açılmış ve kesin olarak hükme bağlanmış ise aynı bir başka davanın esasına girilemez.
Gider Avansının Yatırılmış Olması
Hukuk mahkemelerinde davanın esasına girilebilmesi için davacının gider avansını yatırmış olması gerekmektedir. Avansın yetersiz olması halinde mahkeme bu eksikliğin tamamlanması için iki haftalık kesin bir süre verir.
Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir. (HMK m. 120/2)
Teminat Gösterilmesi
Kanunen teminat gösterilmesinin gerekli olduğu durumlarda, davanın esasına girilebilmesi için teminat gösterilmesi gerekmektedir.
Özel Dava Şartları
Bazı dava şartları özel olarak kanunlarda belirtilmiştir. Bu bakımdan bazı özel dava şartlarını şöyle sayabiliriz;
- Bazı kanunlarda dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması şart koşulmuştur.
- İcra İflas Kanunu’na göre tasarrufun iptali davası açılabilmesi için borç ödemeden aciz belgesi bulunmalıdır.
- Terk sebebi ile boşanma davasında, davalı eşe ihtar çekilmesi ve bekleme süresinin tamamlanması gerekmektedir.
- Tüketici mahkemesinde dava açabilmek için kanuni sınırın altındaki değerler bakımından tüketici hakem heyetine başvurulmuş olması gerekir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER
