Davaya Vekalet Ehliyeti

Bir kimsenin vekil sıfatına sahip olarak davayı yürütebilme yeterliliğine davaya vekalet ehliyeti denir.

Davaya vekalet yasal temsil veya iradi temsil şeklinde olabilir. Yasal temsil, dava ehliyeti olmayanların temsilidir. İradi temsil ise tarafların iiradesine bağlı olarak temsilci atamasıdır. Ülkemizde vekile dayalı olarak davayı takip etme zorunluluğu bulunmamaktadır. Dava ehliyeti bulunan herkes, davasını kendisi veya tayin ettiği vekil aracılığıyla açabilir ve takip edebilir. Fakat bu durumun bazı istisnaları bulunmaktadır, bu istisnalar şöyledir;

• Davasını kendisi takip eden kimse, duruşmada uygun olmayan tutum ve davranışta bulunursa, hâkim kendisini uyarır; bu uyarılara uyulmaz ve gerekli görülürse kendisini vekil ile temsil ettirmesine karar verip, hemen duruşma salonundan dışarıya çıkartılmasını sağlar; vekil ile temsil ettirmemesi hâlinde, tarafın yokluğu hâlinde uygulanacak hükümlere göre işlem yapılır. (HMK m. 79/1)
• Hâkim, taraflardan birisinin, davasını bizzat takip edecek yeterlikte olmadığını görürse, ona uygun bir süre tanıyarak, davasını vekil aracılığıyla takip etmesine karar verebilir. Verilen karara uymayan taraf hakkında, yokluğu hâlindeki hükümlere göre işlem yapılır.(HMK m. 80)

Davaya vekalet ehliyetine avukatlar sahiptir. Fakat en az üç avukat bulunmayan yerlerde özel listeye yazılmış dava takipçileri de dava takip edebilir.

Vekaletname Nedir?

Vekaletname bir kimseye verilen ve temsil yetkisi ile bunun kapsamını gösteren belgedir. 

Genel Vekaletname

Genel vekaletname, bir kişinin kendi adına her türlü işlemi yapması için bir başkasına vermiş olduğu vekaletnamedir. Genel vekaletname, vekile dava açma veya açılmış bir davayı savunma yetkisi vermez. Bunun için özel bir dava takip yetkisi mevcut olmalıdır.

Özel Vekaletname

Özel olarak belirtilmiş işlemlerin vekil aracılığıyla icrasını gerektiren vekaletnameye “özel vekaletname” adı verilir. Özel vekaletnamede tüm yetkilerin sayılmış olması onu genel vekaletname haline getirmez.

Dava Vekaletnamesi

Bir kimsenin, başka bir kimseye dava takip etme amacıyla verilen vekaletnamedir. Davanın vekil aracılığıyla açılması ve takip edilmesinde, kanunlardaki özel hükümler saklı kalmak üzere, Borçlar Kanununun temsile ilişkin hükümleri uygulanır. Dava vekaletnamesi genel ve özel olarak ikiye ayrılır.

Genel vekaletname: Müvekkilin açmış olduğu, açacağı veya ona karşı açılan tüm davaları takip etme yetkisi verilmesine genel dava vekaleti denir. Bu amaçla verilen vekaletname de genel vekaletnamedir.

Özel vekaletname: Belli bazı davaların yürütülmesi için verilen vekaletnamedir. Vekil vekaletnamede sayılmış davalar dışındaki davaları takip edemez.

Vekaletnamenin Düzenlenmesi

Vekaletname düzenleme yetkisi noterlere aittir. Yabancı ülkelerde ise Türk konsolosları tarafından onaylanan vekaletnameler geçerlidir. Noterler hem onaylama hem de düzenleme biçiminde vekaletname düzenleyebilirler.

Avukat, açtığı veya takip ettiği dava ve işlerde, noter tarafından onaylanan ya da düzenlenen vekâletname aslını veya avukat tarafından onaylanmış aslına uygun örneğini, dava yahut takip dosyasına konulmak üzere ibraz etmek zorundadır.

Kamu kurum ve kuruluşlarının avukatlarına, yetkili amirleri tarafından usulüne uygun olarak düzenlenip verilmiş olan temsil belgeleri de geçerli olup, ayrıca noterce onaylanmasına gerek yoktur.

Vekaletnamesiz İşlem

Vekâletnamesinin aslını veya onaylı örneğini vermeyen avukat, dava açamaz ve yargılamayla ilgili hiçbir işlem yapamaz. Fakat gecikmesinde zarar doğabilecek hâllerde mahkeme, vereceği kesin süre içinde vekâletnamesini getirmek koşuluyla avukatın dava açmasına veya usul işlemlerini yapmasına izin verebilir. Bu süre içinde vekâletname verilmez veya asıl taraf yapılan işlemleri kabul ettiğini dilekçeyle mahkemeye bildirmez ise dava açılmamış veya gerçekleştirilen işlemler yapılmamış sayılır.

Vekâletnamesiz işlem yapmasına izin verilen ancak haklı bir sebep olmaksızın süresi içinde vekâletname ibraz etmeyen avukat, celse harcı ile diğer yargılama giderleri ve karşı tarafın uğradığı zararları ödemeye mahkûm edilir. Bunu kötüniyetle yapan avukat aleyhine, ceza ve disiplin soruşturması açılmasını sağlamak üzere, Cumhuriyet başsavcılığına ve vekilin bağlı olduğu baro başkanlığına durum yazıyla bildirilir.

Bir tarafın avukat tutmak istemesi sebebiyle, yargılama hiçbir şekilde başka bir güne bırakılamaz.

Avukatın istifa etmesi, azledilmesi veya dosyayı incelememiş olması sebebiyle yargılama başka bir güne bırakılamaz. Ancak, dosyanın incelenmemiş olması geçerli bir özre dayanıyorsa, hâkim bir defaya mahsus olmak üzere, kısa bir süre verebilir. Verilen süre sonunda, dosya incelenmemiş olsa bile davaya devam olunur.

Vekaletin Kapsamı

Kural olarak vekil her türlü işlemi yapabilecekken bazı hallerde özel yetki verilmesi gerekmektedir. Özel yetki olmadan vekilin yapamayacağı işlemler şöyledir;

• Sulh olamaz, 
• Hâkimi reddedemez, 
• Davanın tamamını ıslah edemez, 
• Yemin teklif edemez, 
• Yemini kabul, iade veya reddedemez, 
• Başkasını tevkil edemez, 
• Haczi kaldıramaz, 
• Müvekkilinin iflasını isteyemez, 
• Tahkim ve hakem sözleşmesi yapamaz, konkordato veya sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırılması teklifinde bulunamaz ve bunlara muvafakat veremez, alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına başvuramaz, davadan veya kanun yollarından feragat edemez, 
• Karşı tarafı ibra ve davasını kabul edemez, yargılamanın iadesi yoluna gidemez, 
• Hâkimlerin fiilleri sebebiyle Devlet aleyhine tazminat davası açamaz, 
• Hangileri hakkında yetki verildiği açıklanmadıkça kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarla ilgili davaları açamaz ve takip edemez.

Vekilin Yapamayacağı İşlemler

Bazı işlemlerin vekil tarafından yapılması yasaklanmıştır. Buna göre vekil, müvekkili adına yemin edemez. Yemin teklif edebilir veya kabul edebilir fakat bizzat yemin edemez. Aynı zamanda vekil, müvekkili yerine isticvap edilemez yani sorguya çekilemez.

Vekaletin Son Bulması

Davaya vekaletin son bulacağı haller şöyledir;

• Vekilin işten çıkarılması ya da yasaklanması,
• Vekilin veya müvekkilin ölümü, ehliyetini yitirmesi ya da iflası ile vekalet sona erer. Vekalet verenin ölmesi halinde menfaat tehlikeye düşecekse vekalet bir süre daha devam edebilir.
• Vekilin istifası,
• Vekilin azli,
• Vekalet süresinin dolması.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Furkan DİLER