İflas Organları

İflas organları, resmi organlar ve özel organlar olmak üzere iki gruba ayrılır.

Resmi organlar, iflas işlemlerinde sürekli olarak görev yapan devlet makamlarıdır ve her iflas takibi için ayrı ayrı oluşturulmaz. Bu organlar şunlardır:

• İcra dairesi
• İflas dairesi
• İcra daireleri başkanlığı
• İcra mahkemesi
• Asliye ticaret mahkemesi
• Bölge adliye mahkemesi
• Yargıtay

Özel iflas organları, her iflas takibi için özel olarak oluşturulan ve resmi nitelik taşımayan organlardır. Bunlar oluşum sıralarına göre şu şekilde sıralanır:

• Birinci alacaklılar toplantısı
• İflas bürosu
• İflas idaresi
• İkinci alacaklılar toplantısı

İkinci alacaklılar toplantısının ardından, alacaklılar tekrar toplantıya çağrılabilir. Eğer alacaklıların çoğunluğu talep ederse veya iflas idaresi gerekli görürse, üçüncü, dördüncü ve daha fazla toplantı yapılabilir (İcra ve İflas Kanunu m. 240/1).

Resmi Organlar

İcra Dairesi

İcra dairesi, iflas hukukunda önemli bir role sahiptir. İflas yoluyla takip, yetkili icra dairesine yapılan takip talebi ile başlar (İİK m. 154). İcra müdürü, takip talebinin gerekli şartları taşıdığına karar verirse ödeme emri düzenleyerek borçluya gönderir (İİK m. 60). Borçlu, ödeme emrine karşı itirazlarını icra dairesine bildirir (İİK m. 155).

Kambiyo senetlerine özgü iflas yolunda, ödeme emrine karşı yapılan şikayetler de icra dairesine iletilir (İİK m. 172). Kambiyo senetlerine özgü iflas yolunda ödeme emrine yapılan şikayetler, icra dairesine sunulur ve asliye ticaret mahkemesi tarafından incelenerek karara bağlanır.

İflas Dairesi

İflas dairesi, her asliye mahkemesinin yargı çevresinde gerektiği kadar bulunur (İİK m. 2/1). Her iflas dairesinde, Adalet Bakanlığı tarafından atanan bir iflas müdürü, yeteri kadar iflas müdür yardımcısı ve iflas katibi ile adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonları tarafından görevlendirilen mübaşir ve hizmetli bulunur (İİK m. 2/2, 1/2). İcra ve iflas işleri, tek bir dairede birleştirilebilir (İİK m. 3).

Asliye ticaret mahkemesinin iflas kararı vermesinin ardından, bu karar iflas dairesine bildirilir ve böylece iflas dairesinin görevi başlar (İİK m. 166/1).

İflas dairesinin temel görevleri şunlardır:

• İflas kararını ilan etmek ve ilgili yerlere bildirmek (İİK m. 166/2),
• Müflisin mallarının defterini tutmak ve muhafaza için gerekli tedbirleri almak (İİK m. 208/1-2),
• İflas tasfiyesinin hangi usulle yapılacağını belirlemek ve ilan etmek (İİK m. 208/3),
• Birinci alacaklılar toplantısını toplantıya çağırmak (İİK m. 221),
• İflas bürosuna ve alacaklılar toplantılarına başkanlık yapmak (İİK m. 221, 237),
• İflas idaresini denetlemek (İİK m. 223/5),
• İflas idaresi seçilmezse tasfiye işlemlerini yürütmek (İİK m. 218),
• Basit tasfiye işlemlerini yapmak (İİK m. 218),
• İflas idaresini toplantıya çağırmak ve gerekli hallerde iflas idaresi adına tek başına karar almak (İİK m. 223/2),
• İflasın kaldırılmasını ve kapatılmasını ilan etmek ve ilgili yerlere bildirmek (İİK m. 166/3).

İcra Daireleri Başkanlığı

Daha önce icra teşkilatı kapsamında ele alınan icra daireleri başkanlığının iflas hukukundaki görev ve yetkileri şunlardır (İİK m. 3a/4-5):

• İcra ve iflas dairelerinin gözetim ve denetimini yapmak,
• Bu dairelerin idari işlerini yürütmek,
• Mevzuatla kendisine verilen görevleri yerine getirmek.

İcra Mahkemesi

İcra mahkemesinin iflas hukukundaki temel görev ve yetkileri şunlardır:

• İflas dairesinin işlemlerine karşı yapılan şikayetleri değerlendirmek (m. 4),
• İcra daireleri başkanlığının bulunmadığı yerlerde iflas dairelerini denetlemek, gözetmek ve idari işlerini yürütmek (m. 4),
• Birinci alacaklılar toplantısında belirlenen adaylar arasından iflas idaresini seçmek (m. 223/1) ve gerektiğinde görevine son vermek (m. 227/2),
• Eğer mal iflas masasında bulunuyorsa, istihkak davalarına bakmak (m. 228).

Ancak, iflasa konu mal üçüncü bir kişinin elindeyse, istihkak davasına bakma yetkisi icra mahkemesine değil, genel mahkemelere aittir.

Asliye Ticaret Mahkemesi

İflas hukukunda görevli ana mahkeme asliye ticaret mahkemesidir, çünkü borçlunun iflasına karar verme yetkisi bu mahkemeye aittir (m. 154/4). Ayrıca, iflas, iflasın kaldırılması ve kapatılması, konkordato ve yeniden yapılandırma gibi konulardaki iş ve davalara da asliye ticaret mahkemesi bakar (5235 s. K. m. 5/3).

Asliye ticaret mahkemesinin iflas hukukundaki başlıca görevleri şunlardır:

• İflasa karar vermek (m. 154/4),
• İflasın kaldırılması ve kapatılması hakkında karar vermek (m. 182, 254),
• Konkordato talebini inceleyerek karara bağlamak (m. 285/3),
• Konkordato mühleti verilmesine karar vermek (m. 288, 289),
• Konkordato komiserini atamak (m. 287, 288, 290),
• Ödeme emrine yapılan itirazların kaldırılması taleplerini inceleyip karar vermek (m. 174),
• Kambiyo senetlerine özgü iflas yolunda ödeme emrine karşı yapılan şikayetleri değerlendirmek (m. 174),
• İflas sıra cetveline yönelik itirazları incelemek (m. 235/1).

Genel kural olarak, icra dairesine yapılan şikayetler geçersiz olup icra mahkemesine yapılması gerekir. Ancak, istisna olarak, kambiyo senetlerine özgü iflas yolunda ödeme emrine karşı yapılan şikayetler icra dairesine yapılır ve asliye ticaret mahkemesi tarafından karara bağlanır. Ayrıca, iflas sıra cetveline yapılan itirazlar asliye ticaret mahkemesine, şikayetler ise icra mahkemesine yöneltilmelidir.

Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay

İcra mahkemesi, asliye ticaret mahkemesi ve genel mahkemelerin kararlarına karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurulabilir. Daha önce, icra mahkemesi kararlarına karşı istinaf süresinin tebliğden itibaren 2 hafta olduğunu belirtmiştik (İİK m. 363). Ancak, bu süre icra mahkemesinin iflas hukukuna ilişkin kararları için geçerli değildir. İcra mahkemesinin iflas hukukuna ilişkin kararlarına karşı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) hükümleri uygulanır ve bu kararlar için istinaf ve temyiz süresi tebliğden itibaren 2 haftadır (HMK m. 345, 361/1).

1 Haziran 2024 tarihinden önce, asliye ticaret mahkemesinin iflas ve konkordato ile ilgili nihai kararlarına karşı istinaf ve temyiz süresi 10 gündü (İİK m. 164). Ancak, Mart 2024’te yapılan değişiklikle, asliye ticaret mahkemesinin bu konudaki nihai kararlarına karşı da istinaf ve temyiz süresi tebliğden itibaren 2 hafta olarak değiştirilmiştir (m. 164/2).

Özel Organlar

Birinci Alacaklılar Toplantısı

Adi tasfiye ilanı ile alacaklılar toplantıya çağırılır. Birinci alacaklılar toplantısına iflas müdürü veya yardımcılarından biri başkanlık eder (m. 221/1). Bu toplantıya alacaklı olduğunu iddia eden herkes katılabilir. Birinci alacaklılar toplantısının en önemli görevi, iflas idaresine yapılacak üye seçimi için aday göstermektir (m. 223/1). Başka bir ifadeyle, icra mahkemesi, iflas idaresinin üyelerini birinci alacaklılar toplantısının gösterdiği adaylar arasından seçer. Birinci alacaklılar toplantısının yapısı ile görev ve yetkilerini iflasın tasfiyesi bölümünde detaylıca ele alacağız.

İflas Bürosu

Birinci alacaklılar toplantısında iflas müdürü alacaklı oldukları ellerinde noter veya ipotek senedi gibi resmi senetle yahut 68/b ve 150/ı maddelerinde belirtilen belgelerle sabit olan kişilerden 1 veya 2 alacaklı veya temsilcileriyle birlikte bir iflas bürosu oluşturur (İİK m. 221/1). İflas bürosunun tek görevi birinci alacaklılar toplantısında verilen oyların geçerli olup olmayacağı hakkındaki uyuşmazlıkları çözmektir (m. 221/4).

İflas İdaresi

İflas idaresi, iflas masasının kanuni temsilcisidir (m. 226/1). İflas idaresi, masanın idaresi ve tasfiyesi için gerekli bütün işlemleri (dava açmak, açılmış davaları takip etmek, sözleşme yapmak vs.) masa adına yapar. İflas idaresi, birinci alacaklılar toplantısında gösterilen 6 aday arasından icra mahkemesince seçilen 3 üyeden oluşur. İcra mahkemesi, bu kişilerden 2’sini alacak çoğunluğuna sahip olanların gösterdiği 4 aday, 1’ini ise alacaklı çoğunluğunun gösterdiği 2 aday arasından seçer (m. 223/1). Bu kişilerin alacaklı olmaları şart değildir.

İflâs idare memurları, bilirkişilik bölge kurulları tarafından oluşturulan iflâs idare memurları listesinden seçilir. Bu şekilde seçilen iflâs idare memurlarından birinin yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir, birinin ise hukukçu olması zorunludur. Listeye kayıt için, Adalet Bakanlığı tarafından izin verilen kurumlardan alınacak eğitimin tamamlanmış olması şarttır. Listede görevlendirilecek memurun bulunmaması hâlinde liste dışından görevlendirme yapılır ve bu durum bölge kuruluna bildirilir. Bir iflâs idare memuru, eş zamanlı olarak 5’ten fazla dosyada görev alamaz. İflâs idare memurlarının nitelikleri, denetimi, eğitimi, eğitim verecek ve eğitimden muaf tutulacaklar ile diğer hususlar Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikte belirlenir (m. 223/6).

İflâs idaresi, kararlarını çoğunlukla alır; ancak toplantıya her üç iflâs idare memurunun da katılmaması hâlinde iflâs dairesi müdürü iflâs idaresinin görevini yüklenir ve iflâs idaresi adına tek başına karar alır (m. 223/3). İcra mahkemesi, iflas idaresi üzerinde gözetim yetkisine sahip olup gerektiğinde iflas idaresini oluşturanların görevlerine son verebilir. İcra mahkemesi, görevine son verilen veya istifa edenin yerine, önceki adaylar arasından yukarıdaki esaslar dairesinde yenisini seçer (m 227/3). İflas idaresine ilişkin burada verdiğimiz bilgileri ve iflas idaresinin görev ve yetkilerini iflasın tasfiyesi bölümünde detaylıca ele alacağız.

İkinci Alacaklılar Toplantısı

İflas idaresi sıra cetvelini hazırladıktan sonra iflas dairesine verir ve alacaklıları ilan yoluyla ikinci alacaklılar toplantısına davet eder (m. 234/1, 237/1). İkinci alacaklılar toplantısına iflas müdürü ya da yardımcısı başkanlık eder (m. 237/4). Birinci alacaklılar toplantısından farklı olarak, ikinci alacaklılar toplantısına alacaklı olduğunu iddia eden herkes katılamaz. İkinci alacaklılar toplantısına alacakları iflas idaresince kabul edilmiş alacaklılar ile sıra cetveline itiraz davası açmış alacaklılar arasından asliye ticaret mahkemesince seçilen alacaklılar katılabilir (m. 237/1).

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN