Ticari İşletme Kavramı

Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ticari işletme, ekonomik hayatın önemli bir unsuru olarak yer alır ve çeşitli faaliyetlerin yürütülmesini sağlayan bir örgüt olarak tanımlanır.

Ticari işletme kavramı, işletmelerin ekonomik faaliyetlerde bulunmasını, kâr elde etme amacıyla organize olmasını ve ticaret hukukunun düzenleyici hükümleri çerçevesinde işlev görmesini sağlar. TTK, ticari işletmeyi ve bununla ilgili düzenlemeleri ayrıntılı bir şekilde ele alarak işletmenin hukuki çerçevesini belirler.

Bir Organizasyonun Ticari İşletme Sayılabilmesi İçin Gereken Unsurlar

Bir organizasyonun TTK kapsamında ticari işletme olarak kabul edilebilmesi için belirli unsurların varlığı gerekmektedir. Bu unsurlar şunlardır:

Gelir Sağlama Amacı

Ticari işletme, gelir elde etme amacı güden bir örgüttür. Bu gelir elde etme amacı, mal ve hizmet sunarak kâr elde etmeyi ifade eder. Bir işletmenin ticari işletme sayılabilmesi için ekonomik bir kazanç sağlama amacı taşıması gerekir.

Bağımsızlık

Ticari işletmenin bağımsız olması, kendi ad ve hesabına faaliyet gösteren bir yapı olması anlamına gelir. Bağımsızlık, işletmenin üçüncü kişilere karşı kendi adına işlem yapabilmesi ve sözleşmeler akdedebilmesini ifade eder. Bağlı bir şube veya başka bir tüzel kişi adına faaliyet gösteren işletmeler bağımsız ticari işletme sayılmazlar.

Devamlılık

Ticari işletmeler geçici nitelikte olmayan, uzun vadeli faaliyetler yürüten yapılardır. Devamlılık unsuru, işletmenin sürekli olarak ticari faaliyetlerde bulunmasını ifade eder. Ticari işletme, geçici ya da belirli bir dönemle sınırlı olmayan süreklilik gösteren bir faaliyete dayanır.

Esnaf Faaliyetini Aşma

Ticari işletmelerin esnaf faaliyetlerinden farkı, faaliyetlerinin hacmi ve organizasyon düzeyidir. Esnaf faaliyeti daha küçük çaplı ticari faaliyetleri ifade ederken, ticari işletmeler daha geniş ölçekli ve daha kompleks yapıda organizasyonlardır. TTK, bir işletmenin ticari işletme sayılması için esnaf faaliyetini aşacak büyüklükte olmasını arar.

Ticari İşletmeyi Oluşturan Unsurlar ve Bunların Hukuki Niteliği

Ticari işletme, bir araya gelen çeşitli unsurların oluşturduğu bir bütündür. Bu unsurlar maddi ve maddi olmayan unsurlar olarak ikiye ayrılabilir. TTK kapsamında ticari işletmeyi oluşturan unsurlar şu şekildedir:

Maddi Unsurlar

Maddi unsurlar, ticari işletmenin fiziksel varlıklarını ve mal varlığını ifade eder. Bunlar arasında taşınmazlar, taşınır mallar, makine ve teçhizatlar, hammadde ve ticari mallar yer alır. Bu unsurlar işletmenin ticari faaliyetlerini yürütebilmesi için zorunludur.

Maddi Olmayan Unsurlar

Maddi olmayan unsurlar ise ticari işletmenin isim, marka, ticaret unvanı, müşteri ilişkileri, patent ve fikri mülkiyet hakları gibi fiziksel olmayan varlıklarını kapsar. Ticari işletmenin değerini oluşturan önemli unsurlardan biridir.

Her iki unsur da hukuki açıdan korunur ve işletmenin devri, rehin edilmesi veya işletmeye yönelik diğer hukuki işlemler bu unsurlar üzerinden yapılır.

Ticari İşletmenin Örgütlenmesi

Ticari işletme, belirli bir örgütlenme yapısına sahip bir organizasyondur. İşletmenin örgütlenmesi, ticari faaliyetin yürütülmesi için gerekli olan iç yapının oluşturulmasını içerir.

İşletmenin yönetim kademeleri, personel yapısı ve iş akış süreçleri gibi unsurlar örgütlenmenin temel bileşenleridir. İşletme örgütlenmesi, işletmenin faaliyet alanına ve büyüklüğüne göre değişiklik gösterebilir.

Merkez Kavramı ve Düzenlenişi

Ticari işletmenin merkezi, işletmenin yönetim ve karar organlarının bulunduğu, idari ve ticari faaliyetlerin koordine edildiği yerdir.

Merkez, işletmenin resmi adresi olup ticaret siciline kayıtlı olmalıdır. TTK, ticari işletmelerin merkez adreslerini açıkça belirtmelerini zorunlu kılar. Merkezin doğru ve net bir şekilde tanımlanması, işletmenin hukuki işlemlerinde önemlidir. Ticari işletmenin merkezinin değişmesi durumunda, bu değişiklik ticaret siciline bildirilmelidir.

Şube

Şube, ticari işletmenin merkezinden ayrı olarak faaliyette bulunan ve merkeze bağlı birimlerdir. Şubeler, ticari faaliyetleri yürütmek amacıyla açılır ve merkezle koordinasyon içerisinde çalışırlar.

TTK’ya göre, bir işletmenin şube açabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi ve şubenin ticaret siciline tescil edilmesi gerekir. Şubeler, merkezin ticari ünvanını kullanır, ancak kendi yerel işletme unvanlarıyla da faaliyet gösterebilirler. Şubeler, bağımsız bir ticari işletme sayılmaz; merkezden bağımsız bir tüzel kişiliğe sahip değildirler.

Sonuç

Ticari işletme, Türk Ticaret Kanunu kapsamında detaylı olarak ele alınan ve ekonomik hayatın önemli bir parçasını oluşturan bir kavramdır. Gelir sağlama amacı, bağımsızlık, devamlılık ve esnaf faaliyetini aşma gibi unsurlar bir işletmenin ticari işletme sayılabilmesi için gereklidir.

Ticari işletmenin maddi ve maddi olmayan unsurları, örgütlenmesi, merkez ve şube kavramları ticaret hukukunda önemli yer tutar ve işletmelerin yasal çerçevede faaliyet göstermesini sağlar. TTK, bu unsurları düzenleyerek ticari işletmelerin hukuki altyapısını oluşturur.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN