İlamlı İcra

İlamsız icra yalnızca para ve teminat alacakları için kullanılabilir. Eğer bir alacaklı, para veya teminat dışında bir alacağa sahipse, öncelikle mahkemeye başvurup bir ilam almalı ve ardından bu ilama dayanarak ilamlı icra takibi başlatmalıdır.

İlamsız icra takibi, doğrudan icra dairesine7 yapılan takip talebiyle başlarken, ilamlı icra için alacaklının önce mahkemeye gidip lehine bir ilam alması gerekir. Bu ilam alındıktan sonra icra takibi başlatılabilir. Ancak, bazı belgeler kanunen ilam niteliğinde kabul edildiğinden, bu belgelere dayanarak da ilamlı takip yapılabilir.

Kanunda ilamlı icra ile ilgili özel bir hüküm bulunmadığı durumlarda, ilamsız icraya ilişkin kurallar, ilamlı icranın niteliğine aykırı olmadıkça uygulanır (İİK m. 41).

Çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair aile mahkemelerinin verdiği ilam veya tedbir kararları, icra organları tarafından değil, çocuğun üstün yararı gözetilerek Adalet Bakanlığı’na bağlı adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlükleri tarafından yerine getirilir (ÇKK m. 41A/1).

Kanunda, elinde ilam bulunan bir alacaklının ilamsız icra yoluna başvurup başvuramayacağına dair açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak Yargıtay’ın 2017’de verdiği içtihadı birleştirme kararıyla, ilama dayalı alacaklar için ilamsız icraya başvurmanın dürüstlük kuralına aykırı olduğu kabul edilmiştir. Bu nedenle, alacaklının ilamlı veya ilamsız icra arasında seçim yapma hakkı yoktur; ilama dayalı alacaklar için yalnızca ilamlı icra yolu kullanılmalıdır.

İlam ve İlam Niteliğindeki Belgeler

İlam

İlam, bir mahkeme kararının taraflara verilen mühürlü örneğidir. Ancak, her mahkeme kararı ilamlı icraya konu edilemez. Yalnızca nihai kararlar ilamlı icraya konu olabilir. Bu nedenle, geçici koruma kararları ve ara kararlar ilamlı icra yoluyla takip edilemez.

Mahkemelerin kural olarak yalnızca eda hükmü içeren kararları ilamlı icraya konu olabilir. Tespit hükmü veya inşai hüküm içeren kararlar doğrudan ilamlı icraya konu edilemez; ancak bu tür kararların yargılama giderlerine ilişkin bölümleri ilamlı icra yoluyla takip edilebilir.

Kanunlar, bazı belgeleri mahkeme kararı gibi ilam niteliğinde kabul etmektedir. Bunlar şunlardır:

• Mahkeme kararının taraflara verilen mühürlü örneği (HMK m. 301)
• Ceza mahkemelerinin yargılama giderlerine ilişkin kararları (CMK m. 324)
• İdari yargı mercilerinin tam yargı davası sonucunda verdikleri kararlar (İYUK m. 28/2)
• Uyuşmazlık Mahkemesinin hüküm uyuşmazlığını çözen kararları (UMK m. 28, m. 29)
• Sayıştay ilamları (SayK m. 53)
• Hakem kararları (HMK m. 436)
• Usulüne uygun olarak tenfiz edilmiş yabancı mahkeme ve yabancı hakem kararları (MÖHUK m. 41-43)

Bu belgeler, ilamlı icra yoluna başvurulabilmesi için yeterlidir.

İlam Niteliğindeki Belgeler

Mahkeme Dışındaki Mercilerden Alınan ve İlam Niteliğinde Kabul Edilen Belgeler

İlamlı icra, yalnızca mahkeme kararlarına dayalı olarak değil, mahkeme dışındaki merciler tarafından verilen ve kanunen ilam niteliğinde kabul edilen belgelere dayanılarak da başlatılabilir.

İcra ve İflas Kanunu’na Göre İlam Niteliğindeki Belgeler (İİK m. 38)

Aşağıdaki belgeler, mahkeme kararı olmaksızın doğrudan ilamlı icraya konu edilebilir:

• Mahkeme huzurunda yapılan sulh ve kabuller
• Kayıtsız ve şartsız para borcu ikrarını içeren düzenleme biçimindeki noter senetleri
• İstinaf ve temyiz kefaletnameleri
• İcra dairesindeki kefaletler

Düzenleme biçimindeki noter senetlerinin ilam niteliğinde kabul edilebilmesi için:

• Para borcuna ilişkin açık bir ikrar içermesi,
• Bu ikrarın kayıtsız ve şartsız olması gerekmektedir.
  Ancak, onaylama biçimindeki noter senetleri ilam niteliğinde kabul edilmez.

Diğer Kanunlara Göre İlam Niteliğindeki Belgeler

Bazı özel kanunlarda da ilam niteliğinde kabul edilen belgeler belirlenmiştir:

• Mahkeme huzurunda yapılan feragatler (HMK m. 307 vd.)
• Baroların para cezaları ve giderlerin ödenmesine ilişkin kararları (AvK m. 162, m. 64, m. 86)
• Türkiye Noterler Birliği’nin para cezaları ve giderlerin ödenmesine ilişkin kararları (NotK m. 145, m. 117, m. 20)
• Avukat ve müvekkillerin birlikte imzaladıkları uzlaşma tutanakları (AvK m. 35/A)
• Mahkemece icra edilebilirlik şerhi verilmesi kaydıyla arabuluculuk anlaşma belgesi (HUAK m. 18/2)
• Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladığı, icra edilebilirlik şerhi gerekmeyen anlaşma belgesi (HUAK m. 18/4)
• Şüphelinin uzlaşma kapsamındaki edimini yerine getirmemesi halinde uzlaşma raporu veya belgesi (CMK m. 253/19)
• Tüketici hakem heyeti kararları (TKHK m. 70)
• Kayıtsız ve şartsız para borcu ikrarı içeren ipotek akit tablosu

Bu belgeler, mahkeme kararına gerek duyulmaksızın doğrudan ilamlı icraya konu edilebilir.

İlamlı İcrada Yetki

İlamların icrası, Türkiye sınırları içerisindeki herhangi bir icra dairesinden talep edilebilir. Kesin yetki halleri bile ilamlı icra bakımından geçerli değildir.

• Genel yetki kurallarından bağımsız olarak, her icra dairesi ilamlı icra işlemini yürütebilir.
• Taşınmaza ilişkin ilamlar dahi herhangi bir icra dairesinde icraya konulabilir.
• Alacaklı yerleşim yerini değiştirirse, takip dosyasının yeni yerleşim yeri icra dairesine havalesini isteyebilir. (İİK m. 34)

Bu düzenleme, ilamların icrasını kolaylaştırmak ve icra işlemlerinin hızlı yürütülmesini sağlamak amacıyla getirilmiştir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN