Poliçede Zamanaşımı

Poliçe, bir kambiyo senedi türüdür ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında düzenlenmiştir. Poliçede üç taraf bulunur:

• Keşideci (düzenleyen): Poliçeyi düzenleyen kişidir.
• Muhatap (borçlu): Poliçede belirtilen meblağı ödemekle yükümlü olan kişidir.
• Lehtar (alacaklı): Ödeme yapılması gereken kişidir.

Poliçe, ödeme aracı olmasının yanında, teminat ve kredi aracı olarak da kullanılabilir. Kanunen sıkı şekil şartlarına tabidir ve kambiyo senedi vasfı, bu şekil şartlarının eksiksiz yerine getirilmesine bağlıdır.

Poliçede Zamanaşımının Hukuki Dayanağı

Poliçeye ilişkin zamanaşımı süreleri, Türk Ticaret Kanunu’nun 818 ila 824. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu hükümler, özel düzenleme niteliğindedir ve genel zamanaşımı sürelerinin (Türk Borçlar Kanunu’ndaki 10 yıl gibi) önüne geçer.

Zamanaşımı Süreleri

Poliçede alacak hakkı zamanla ortadan kalkmaz, dava ve takip hakkı zamanaşımına uğrar. Zamanaşımı süreleri, alacağın türüne ve muhataba göre farklılık gösterir.

Kabul Etmiş Muhataba Karşı Zamanaşımı (TTK m.818/1)

Kabul etmiş olan muhataba (asıl borçluya) karşı açılacak dava ve takipler için 3 yıllık zamanaşımı süresi geçerlidir.

Bu süre, poliçenin vade tarihinden itibaren işlemeye başlar.

Kabul Etmemiş Muhataba ve Cirantalara Karşı Zamanaşımı (TTK m.818/2)

• Kabul etmeyen muhataba, keşideciye ve cirantalara (senedi devreden kişilere) karşı zamanaşımı süresi 1 yıldır.
• Bu süre, ödeme gününde poliçenin ödenmediği tarihten itibaren başlar.
• Protesto düzenlenmişse, protesto tarihinden itibaren başlar.
• Protesto zorunlu değilse, poliçenin ödenmediği tarih esas alınır.

Rücu Eden Kişilere Karşı Zamanaşımı (TTK m.818/3)

• Poliçeyi ödeyen ciranta, ödediği meblağı diğer cirantalardan tahsil etmek isterse, bu durumda zamanaşımı süresi 6 aydır.
• Bu süre, ödeme ya da dava açma gününden itibaren başlar.

Zamanaşımının Kesilmesi

Zamanaşımı bazı işlemlerle kesilir ve yeniden işlemeye başlar. Poliçelerde de bu durum geçerlidir.

Zamanaşımını Kesici Sebepler

• Borç ikrarı (borçlu tarafından yapılan her türlü borcu kabul anlamına gelen beyan),
• İcra takibi başlatılması,
• Dava açılması (hem alacak davası hem de kambiyo senedine özgü takipler),
• Alacaklının ihtarı (uygulamada tartışmalıdır).

Zamanaşımı kesilse dahi, yeniden başlarken aynı süreyle işler. Örneğin muhataba karşı zamanaşımı kesildiğinde, yeni süre tekrar 3 yıl olur.

Zamanaşımının Durması

Zamanaşımının durması (tatil edilmesi) istisnai durumlarda söz konusudur. Ancak poliçelerde bu çok sınırlıdır.

• Tarafların iradesiyle zamanaşımı durmaz.
• Mücbir sebep gibi istisnai hallerde (örneğin doğal afet, seferberlik) mahkemeler durma kararı verebilir.

Zamanaşımı Süresi Dolduktan Sonra Ne Olur?

• Zamanaşımı süresi dolduğunda borç hukuken sona ermez, ancak borçlu ödeme yükümlülüğünden kurtulur.
• Zamanaşımına uğramış bir poliçeye dayalı olarak başlatılan icra takibi itiraz halinde durur.
• Eğer borçlu zamanaşımına rağmen ödemede bulunursa, bu bedeli geri isteyemez (TBK m.78).

Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler

Zamanaşımı hak düşürücü süre değil, defidir. Bu nedenle mahkeme veya icra müdürlüğü re’sen dikkate almaz, mutlaka borçlunun ileri sürmesi gerekir.

Poliçeye dayalı kambiyo senetlerine özgü takiplerde, zamanaşımı süresi dolmuşsa borçlu süresi içinde itiraz etmelidir. Aksi takdirde takip kesinleşir ve zamanaşımı ileri sürülemez.

Zamanaşımı süresi dolmadan önce icra takibi başlatmak, süreyi keser. Özellikle ticari alacaklarda zamanlama çok önemlidir.

Poliçeye dayalı alacaklarda zamanaşımı süreleri, poliçeyi düzenleyenler açısından büyük önem taşır. Kimin kime karşı hangi sürede dava açabileceği konusu net olarak belirlenmiştir. Bu sürelerin dikkatle takip edilmemesi halinde, senet geçerli olsa bile alacak tahsil edilemez hale gelir. Zamanaşımı savunması etkin bir korunma aracı olduğu kadar, doğru takip süreciyle önlenebilir bir risk olarak da değerlendirilmelidir. Alacaklılar için erken hareket etmek; borçlular içinse sürelere dikkat etmek hayati önemdedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN